Een derde van scholieren na drie jaar op ander niveau dan schooladvies

• Winny de Jong en Laura Steenbeeke

  Redactie Binnenland

Spannende dagen voor achtstegroepers: rond deze tijd krijgen zij hun advies voor de middelbare school. Een belangrijk moment, al is zo'n schooladvies niet in beton gegoten. Vorig schooljaar zat een op de drie derdeklassers op een ander niveau dan de basisschool geadviseerd had. Dat blijkt uit een analyse van de NOS.

Zo zat ruim een kwart van de leerlingen op een hoger niveau dan hen in eerste instantie is geadviseerd. Een op de tien zat juist op een lager niveau. De meerderheid, zo'n 65 procent, zat op het niveau van het schooladvies.

De data zijn afkomstig van 'Scholen op de Kaart', een site waar scholen informatie delen. Het gaat om leerlingen van meer dan 1242 vestigingen van middelbare scholen die in het schooljaar 2018 - 2019 in de derde klas zaten.

Op het Arentheem College Titus Brandsma in Velp kregen veel leerlingen een lager schooladvies, blijkt uit deze reportage:

Dat een derde van de leerlingen boven of onder het basisschooladvies scoort, hoeft niet te betekenen dat het advies destijds verkeerd was. "De eerste drie jaar van de middelbare school kan een leerling nog flinke stappen maken", legt onderwijssocioloog Sara Geven uit. "Een schooladvies kon in groep acht op dat moment best passend zijn, maar later kan blijken dat een leerling meer in zijn mars heeft."

Bovendien zijn in deze dataset alleen de eerste adviezen meegerekend. Bij ongeveer 8 procent van de leerlingen wordt het advies na de eindtoets nog naar boven bijgesteld, omdat ze die boven verwachting hebben gemaakt.

Een andere verklaring voor de afwijkende adviezen zijn de zogenoemde dubbeladviezen. Basisscholen adviseren leerlingen soms vmbo-(g)t/havo of havo/vwo. Leerlingen met bijvoorbeeld vmbo-(g)t/havo advies, worden geteld als 'boven schooladvies' als zij na drie jaar op het havo zitten. Zitten de scholieren in leerjaar 3 in een vmbo-(g)t klas, dan scoren zij op het niveau van het basisschooladvies.

Onderstaande tabel laat precies zien wanneer scholieren onder, op of boven het basisschooladvies scoren:

Zelfvertrouwen

Een verkeerd schooladvies kan gevolgen hebben voor het zelfvertrouwen van een leerling, zegt Geven. "Als je een vmbo-advies hebt gekregen en het je lukt om uiteindelijk naar de havo te gaan, kan die lage verwachting van je leraar wel altijd in je hoofd blijven zitten. Die kinderen krijgen mogelijk niet alle kansen die ze wel zouden verdienen."

De kans op 'opstromen' of 'afstromen' hangt ook af van het opleidingsniveau van de ouders. Leerlingen met hoog opgeleide ouders stromen vaker op, en leerlingen met laag opgeleide ouders stromen vaker af, volgens de onderwijsinspectie.

Brede brugklas

Er zijn op dit moment meer initiatieven om schooladviezen passender te maken. Zo stijgt het aantal zogenoemde tienerscholen, waar de keuze voor een niveau wordt uitgesteld tot 15 jaar. Ook zijn er brede brugklassen waar kinderen binnen één klas verschillende niveaus doen. Na een of meerdere jaren in deze brugklas wordt bepaald welk niveau het kind uiteindelijk gaat doen.

Uit de data-analyse blijkt dat het hoogste percentage (66,6 procent) leerlingen dat boven het schooladvies zit in het derde leerjaar in een zogenoemde 'brugklas' zit. Vaak wordt hiermee een gemengde of brede brugklas bedoeld. Dat twee derde van de leerlingen opstroomt, is opvallend veel: het vwo (35,1 procent) en vmbo-k (31,7 procent) volgen op grote afstand.

Op niveau

Zowel in het praktijkonderwijs als op het vmbo-basis zitten de meeste leerlingen direct op de juiste plek; vrijwel alle leerlingen zitten daar op het niveau van hun basisschooladvies. Omdat het vwo het hoogste schoolniveau is, zitten daar vanzelfsprekend geen leerlingen onder hun basisschooladvies. Aan de andere kant van het spectrum is dat niet zo: op het vmbo-b en in het praktijkonderwijs zijn lage percentages 'opstromers', leerlingen die boven hun basisschooladvies zitten.

Bekijk in de grafiek het gemiddeld percentage leerlingen dat onder, op of boven het schooladvies scoort per niveau:

Discussie over selectiemoment

Er is al langer discussie over het moment waarop leerlingen een keuze moeten maken voor een schoolniveau. Zo pleitten onderwijsorganisaties zoals de PO-Raad, de VO-Raad en het LAKS er vorige maand voor dat leraren pas na de derde klas een definitief schooladvies geven aan kinderen.

Zo wil de PO-Raad, belangenbehartiger van basisschoolbesturen, het liefst dat kinderen pas als ze 15 zijn, kiezen uit twee leerwegen: een theoretische en een praktische. "Nu duwen we kinderen op hun twaalfde als een sjoelsteen in een vakje."