Duizendste corona-dode: 'Kans steeds kleiner dat virus vanzelf verdwijnt'

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

Krap anderhalve maand na het eerste ziektegeval heeft het coronavirus duizend levens geëist. Hoewel het sterftepercentage met zo'n 2 procent aanzienlijk lager blijft dan bijvoorbeeld het vergelijkbare SARS-virus in 2002 en 2003, maakt de mijlpaal virologen bezorgd. Vooral omdat er nog veel onbekend is over het virus.

Vandaag en morgen bundelen zo'n 300 experts uit de hele wereld in het Zwitserse Genève hun kennis op een speciaal congres, georganiseerd door Wereldgezondheidsorganisatie WHO.

Doel van de bijeenkomst is voorkomen dat het coronavirus een pandemie wordt. Oftewel: een epidemie op meer dan één continent. Dat zal al een hele klus zijn, zegt viroloog Frank van Kuppeveld, verbonden aan de Universiteit Utrecht, vanuit Genève.

Hij heeft net een ochtend vol paneldiscussies achter de rug. "Erg zinnig", zegt Van Kuppeveld over het congres. "Het is altijd goed om mensen lijfelijk bij elkaar te hebben uit allerlei vakgebieden. Dat schept een band. En dat is nodig, want er moet iets gebeuren.

Vooralsnog is het virus enkel in epicentrum China een epidemie, met ruim 42.000 besmettingen. Daarbuiten zijn 319 gevallen in 24 landen geteld.

Het sterftecijfer is vrij constant, maar het aantal besmettingen wereldwijd is in de afgelopen weken wel flink toegenomen:

China meldde op 31 december formeel het virus aan bij de WHO vanwege een opmerkelijk hoog aantal mensen met zware, griepachtige klachten in miljoenenstad Wuhan. Sindsdien wordt er permanent onderzoek gedaan.

Om iets te kunnen zeggen over het verdere verloop van de epidemie, is meer kennis nodig, zegt hoogleraar virologie Anne-Mieke Vandamme van de KU Leuven in het NOS Radio 1 Journaal. Ook omdat de ontwikkeling van een vaccin volgens de WHO nog anderhalf jaar duurt.

"Er moeten cruciale kennisgaten worden gedicht", zegt Vandamme. "We weten bijvoorbeeld niet hoeveel mensen er besmet zijn zonder dat ze symptomen hebben. Verder is het voor de verspreiding belangrijk te weten of die mensen tijdens de incubatietijd al besmettelijk zijn. Normaal is een coronavirus pas besmettelijk als je symptomen hebt. Als dat bij dit virus anders is, kan het zich sneller verspreiden."

Hoe gevaarlijk is het coronavirus eigenlijk? En welke scenario's had de WHO al op de plank liggen? NOS op 3 zocht het uit:

WHO-directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus sprak gisteren zijn zorgen uit over een aantal ziektegevallen zonder directe link met China. Zoals de vijf Britten die het virus opliepen na verblijf in een chalet in een Frans skioord. "Dit kan de vonk zijn die de grote brand doet ontvlammen. Maar vooralsnog blijft het bij een vonk", zei Ghebreyesus.

De WHO-chef noemde het coronavirus vandaag een wereldwijde bedreiging die potentieel gevaarlijker is dan terrorisme. "Word wakker en beschouw dit virus als publieke vijand nummer 1", riep hij alle landen op.

Met alle vraagtekens rond het virus was de bewering van de Amerikaanse president Trump gisteren juist opvallend stellig. Hij zei te verwachten dat het virus in april is verdwenen, als de temperaturen stijgen.

Viroloog Frank van Kuppeveld noemt die uitspraak voorbarig: "Het klopt dat veel virussen beter gedijen in koelere maanden, als ze zich door de lage luchtvochtigheid makkelijker kunnen verspreiden. Maar er zijn ook virussen die juist heel goed gedijen in warmere temperaturen. Bij dit virus is dat allemaal nog niet bekend."

Wel lijkt het aantal dagelijkse besmettingen in China te stabiliseren. Op sommige dagen is er zelfs sprake van een daling van het aantal nieuwe gevallen.

Dat hoeft volgens Van Kuppeveld niet te betekenen dat de virusuitbraak onder controle is. Er is veel onzeker over exacte aantallen, omdat niet bekend is of alle gevallen ook worden gemeld.

In China groeit in de afgelopen dagen de ergernis over het handelen van de overheid rond het coronavirus. Een kritische burgerjournalist is inmiddels verdwenen:

Van Kuppeveld kreeg in Genève een landkaart voor zijn neus, waar de landen met virusgevallen waren beplakt met bolletjes. "Dan zie je dat Afrika nog helemaal leeg is. Daar hebben we geen informatie over, terwijl daar misschien nu ook wel mensen besmet zijn.

"Of er zijn misschien heel veel patiënten met weinig symptomen, zoals een zware verkoudheid. Die gaan niet naar de dokter, maar verspreiden wel het virus. We kunnen eigenlijk het meeste leren van de mensen die nu op die cruiseschepen vastzitten. Dat is de enige groep waar we echt zicht op hebben."

Volgens de wetenschapper wordt de kans dat het virus vanzelf verdwijnt steeds kleiner. Hij wil niet zover gaan als een epidemioloog uit Hongkong, die tegenover de Britse krant The Guardian stelt dat in het ergste geval 60 procent van de wereldbevolking geïnfecteerd kan worden.

"Maar we moeten er wel serieus rekening mee houden dat het zich permanent in de menselijke bevolking vestigt. Net als vier andere coronavirussen, die ook ooit van dieren naar mensen zijn overgeslagen. SARS was bijna de vijfde, maar dat hebben we kunnen tegenhouden. Nu staan we voor de uitdaging dat opnieuw te doen."