Kun je met mondkapjes, handen wassen en isolement het coronavirus verslaan?

• Annemieke van Put

  redacteur Online

Mondkapjes, tien keer per dag je handen wassen en vooral uit de buurt blijven van andere mensen. Dat advies geeft de Chinese regering aan zijn burgers om niet besmet te worden met het coronavirus. Het zijn maatregelen die de uitbraak moeten beteugelen, maar werkt het ook? Leidt het tot 'uitdoven' van dit nCoV-2019-virus?

De maatregelen die nu worden getroffen, zijn allerminst overdreven, zegt viroloog Mariet Feltkamp van het LUMC in Leiden. "Als de nood te hoog wordt, wat nu dus in China gebeurt, dan moet je gewoon draconische maatregelen treffen: ziektegevallen en alle contacten van die ziektegevallen identificeren en in quarantaine zetten."

Door het coronavirus is er ook in Nederland veel vraag naar mondkapjes:

Voorkomen dat het virus wordt overgedragen en (mogelijk) besmette personen in quarantaine plaatsen, is misschien het belangrijkste bij het uitbannen ervan, zegt Ann Vossen, ook viroloog bij het LUMC. De ziekteverwekker is namelijk besmettelijk, al is nog niet duidelijk hoe besmettelijk precies.

Iemand die zelf het virus heeft gedragen, bouwt een afweer op en is daarna niet meer besmettelijk. De kans is klein dat je daarna opnieuw geïnfecteerd raakt. Als dat bij iedereen gebeurt die de infectie krijgt, groeit de groep mensen die niet meer gevoelig is voor het virus.

"Want het virus heeft een gastheer nodig om zich te kunnen verspreiden", zegt Vossen. "Als die er niet meer zijn, dooft een infectie langzaam uit." Volgens Vossen kan het virus niet op een andere manier worden verspreid, zoals door lucht of door water.

Maar al deze maatregelen bieden geen garantie dat het virus zich niet in een andere vorm opnieuw manifesteert. Hoewel er nog veel onbekend is, is wel duidelijk dat de bron ligt bij vleermuizen. Van die dieren is het virus rechtstreeks of via andere dieren in mensen terechtgekomen.

Aan die bron valt niks te doen. "Het virus is er gewoon", zegt Vossen. "Die vleermuizen dragen het aan elkaar over. Binnen de vleermuizenpopulatie vindt dan ook een continue evolutie plaats. Soms is die verandering dusdanig dat de mens ook ineens weer gastheer kan zijn."

Chinese bouwvakkers stampen met man en macht noodhospitalen uit de grond om patiënten op te vangen:

De kans is daarom groot dat er binnen een paar jaar weer een nieuwe variant opduikt. Om dat zoveel mogelijk te voorkomen, zijn meer maatregelen nodig, zegt Mariet Feltkamp. "Zoals de handel in levende dieren uitbannen."

"Die handel zit natuurlijk heel erg in de Chinese cultuur. Maar als dat uitbannen lukt, worden de risico's op het ontstaan van een nieuw virus dat overspringt op de mens, wel kleiner." Ook de SARS-epidemie in 2003 is in verband gebracht met de consumptie van illegale dieren in de zuidelijke stad Guangzhou.

Vaccin

Ondertussen wordt er hard gewerkt aan een vaccin. Maar het duurt jaren voordat er iets is ontwikkeld en het op de markt is. "Je moet natuurlijk weten of het veilig is. Dus ga je het eerst op proefdieren testen en daarna bij mensen", zegt Ann Vossen.

Pas als is aangetoond dat een vaccin veilig is en werkt, wordt bekeken of het ook aan grotere groepen toegediend kan worden. "Dat zijn trajecten die jaren duren." De hoop is daarom dat de uitbraak voor die tijd onder controle is.

Een commissie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beslist vandaag of er een internationale noodsituatie moet worden uitgeroepen. Die commissie vraagt zich af of het in China opgedoken coronavirus de 'PHEIC-status' krijgt, de Internationale Noodsituatie in de Publieke Gezondheid.

Volgens Mariet Feltkamp is het belangrijk dat die status wordt toegekend. "Dan worden er ineens versnelde procedures in gang gezet, omdat bepaalde eisen, voor vaccins bijvoorbeeld, ineens vervallen." Ook komt er dan meer geld vrij voor de ontwikkeling van een vaccin.

Druk op de WHO

Het zou de zesde keer sinds 2009 zijn dat de WHO deze status aan een noodsituatie op het gebied van de gezondheid toekent. Eerder gebeurde dat onder meer bij de varkensgriep (2009) en het zika-virus (2016).

Ann Vossen verwacht ook dat de PHEIC-status van kracht zal worden. "Ik denk dat er vanwege de onrust in alle landen heel veel druk op de WHO staat om te ageren."