China sluit Wuhan af: de grootste lockdown ooit, hoe werkt dat? 

• Heleen D'Haens

  redacteur Buitenland

Het is alsof heel Nederland, België en een deel van Duitsland zouden zijn afgesloten van de rest van de wereld: de quarantaine van 36 miljoen mensen in China. Na de uitbraak van het nieuwe coronavirus besliste de Chinese regering om de regio en de stad Wuhan, waar het virus voor het eerst opdook, af te sluiten. In crisis-jargon heet zoiets een lockdown.

Aan het virus zijn inmiddels 26 mensen overleden en voor zover bekend zijn bijna 900 mensen besmet. Daarom neemt de Chinese overheid forse maatregelen. Maar miljoenen Chinezen afsluiten van de buitenwereld: hoe doe je dat?

Krachtig mandaat

Vanuit Wuhan en nabijgelegen steden rijden nauwelijks nog treinen, bussen of metro's. Zowat alle vluchten vanuit de stad zijn geschrapt en op grote wegen zijn blokkades geplaatst die ook het autoverkeer tegenhouden.

"Als er één overheid is die dit goed kan, is het wel de Chinese overheid," zegt arts en crisisexpert Eelco Dykstra in het NOS-radioprogramma Met het Oog op Morgen. "In China heeft de overheid een helder, krachtig uitvoerend mandaat. Dat heb je nodig om zo'n crisis tegen te gaan."

Dykstra vergelijkt het instellen van een lockdown met de bouw van een schip. "Daar breng je schotten in aan. Als er dan toch water binnenkomt, blijft de schade beperkt. Dat doen ze op dit moment heel goed in China."

Geen muur

Toch lijkt het onmogelijk te voorkomen dat er ook maar iemand het afgezette gebied in- of uitgaat. Naar Wuhan leiden zeker 20 grote autowegen en tientallen kleinere straten.

"Dat is ook niet de bedoeling van een lockdown", legt Menno van Duin uit. Hij is lector crisisbeheersing bij het Instituut Fysieke Veiligheid. "Het gaat vooral om het signaal dat je geeft: dit is een no-go area. Als je zo 90 procent van de bevolking tegenhoudt, kan dat al heel waardevol zijn."

Het is bij een lockdown ook niet zo dat er meteen een muur om het gebied wordt geplaatst, benadrukt Van Duin. Zaken als voedsel en medicijnen kunnen volgens hem best nog worden aangevoerd. "Als je zeker weet dat diegenen die naar binnen of naar buiten gaan niet besmet zijn, kan je nog best wat organiseren."

Sociale media

Wat wellicht bijdraagt aan het indammen van dit virus, is dat Chinezen de neiging hebben elkaar sterk te controleren. Sinologe Manya Koetse volgt nauwlettend de Chinese sociale media en merkt dat daar sprake is van veel sociale controle.

"Mensen die koorts hebben en toch naar buiten gaan, worden bijvoorbeeld aan de schandpaal genageld", ziet Koetse. "Eergisteren postte een meisje dat ze koorts had, maar toch het vliegtuig naar Parijs had genomen. Mensen veroordeelden haar massaal en begonnen zelfs haar informatie te delen."

Overigens maakt ook de Chinese overheid tijdens de lockdown gebruik van sociale media, merkt Koetse. "Vandaag deelden staatsmedia een bericht over een trein. Drie mensen in een bepaalde wagon bleken geïnfecteerd en de overheid riep de andere inzittenden van die wagon op om binnen te blijven. Dat bericht kreeg wel een miljoen likes."

Ook een handleiding met instructies van het Chinese leger aan de bevolking werd via sociale media honderdduizenden keren gedeeld.

Ondanks die welwillendheid van de bevolking, krijgt de Chinese overheid ook veel kritiek op de communicatie. Zo is er sprake van censuur. Filmpjes van ziekenhuizen die vol liggen met patiënten, verdwijnen opeens van het internet. "Het gebeurde zelfs in een privéconversatie die ik met een vriendin had," merkte Koetse.

De strategie is bedoeld om nepnieuws tegen te gaan en hysterie te voorkomen, maar bereikt volgens de sinologe juist een een averechts effect. "Vooral bij jongeren, die urenlang op hun telefoon zijn gefocust. Als ze zien dat hun informatie wordt onthouden, veroorzaakt dat paniek."

Onzeker of het werkt

Hoe lang de lockdown in en rond Wuhan in stand blijft, heeft de overheid niet gezegd. Ook is het onzeker of die werkt en of het aantal besmettingen inderdaad beperkt zal blijven. Het virus werd al op 31 december ontdekt. Sinds die tijd zijn tienduizenden mensen Wuhan in- en uitgegaan.

"Bovendien weten we erg weinig over lockdowns, omdat het onderzoek ernaar niet voor het oprapen ligt" zegt lector crisisbeheersing Menno van Duin. "Hier onderzoek naar doen is onmogelijk. Het gebeurt bijna nooit."