Twintig vrouwen aangenomen op TU Eindhoven, is dat discriminatie?

• Thom Opheikens

  redacteur Economie

Mag je tijdelijk mannen uitsluiten om scheve verhoudingen op de werkvloer wat rechter te trekken? Die vraag staat centraal bij het College van de Rechten voor de Mens.

De TU Eindhoven verantwoordt zich daar voor het beleid dat de universiteit sinds 1 juli voert. Nieuwe vacatures staan de eerste zes maanden alleen open voor vrouwelijke wetenschappers. Pas daarna wordt er gekeken naar mannelijke kandidaten.

Aan de ene kant is er de noodzaak die de TU Eindhoven voelt om meer vrouwen te krijgen voor onderzoek en voor het lesgeven in de collegezalen. De universiteit staat al jaren in de onderste regionen van lijstjes over diversiteit onder wetenschappelijk personeel. Aan de andere kant staat antidiscriminatiebureau Radar, waar tientallen klachten van mannen zijn binnengekomen.

Geen direct belanghebbende

Daar zitten volgens Radar meerdere klachten tussen van mannen die zeggen vanwege de mannenboycot afgewezen te zijn, of om die reden überhaupt niet hebben gesolliciteerd. Ook zijn er veel klachten van mensen die niet direct belanghebbende zijn, maar de stap van TU Eindhoven maatschappelijk bekeken te ver vinden gaan.

De rechter had vooral vragen over het aantal vrouwelijke studenten en promovendi, kennelijk om erachter te komen of de kweekvijver voor hoogleraren en wetenschappelijk medewerkers groot genoeg is voor zulke verregaande maatregelen.

Hieronder zie je de percentages vrouwen in 2018 en de doelstelling voor 2020 die het 'mannenquotum' moet opleveren:

Sinds 1 juli zijn er op de universiteit al twintig vrouwen aangesteld: drie hoogleraren, één universitair hoofddocent en zestien universitair docenten. "De eerste resultaten zijn zeer veelbelovend", zegt rector magnificus Frank Baaijens.

"Er zitten bovendien nog een behoorlijk aantal vrouwen in de pijplijn. Ik ben er van overtuigd dat we daarmee een behoorlijke stap zetten met het oog op de kwaliteit van de wetenschap op de TU Eindhoven."

Maar wordt er niet juist een concessie gedaan op het gebied van kwaliteit? Mannelijke kandidaten worden niet bekeken en de beste kandidaat voor een functie kan een man zijn.

Gender bias

Daar staat volgens de universiteit tegenover dat de wetenschap bij uitstek een sector is waar competenties van mannen hoger worden ingeschat dan die van vrouwen, de zogenaamde gender bias. In andere woorden: als de TU Eindhoven vrouwen niet op deze manier voortrekt, wordt er volgens de universiteit óók kwaliteit gemist.

De universiteit wijst verder op verschillende onderzoeken waaruit blijkt dat een betere verdeling tussen mannelijke en vrouwelijke onderzoekers tot meer kwaliteit leidt. Onder meer doordat onderzoek dan beter aansluit bij de maatschappij en vrouwelijke hoogleraren een beter rolmodel voor vrouwelijke studenten zijn.

"Om die reden is de afgelopen vijftien jaar alles geprobeerd om meer vrouwelijke wetenschappers aan te trekken", zegt Baaijens. Maar dat neemt niet weg dat de reacties op de universiteit op de maatregel gemixt zijn. "Sommigen zijn trots, anderen vragen zich af hoe we ons dit in het hoofd halen."

Eerlijk of oneerlijk?

Hoofd klachtbehandeling Sandra Duijvelshoff van Radar vindt het lastig om in termen van eerlijk of oneerlijk te spreken. "De vraag is of de maatregelen die nu genomen worden in verhouding staan tot het principe dat mannen en vrouwen gelijk zijn", zegt Duijvelshoff. "Want er wordt nu een groep voor een bepaalde periode buitengesloten."

De komende jaren verwacht Baaijens 150 vacatures in te vullen, maar het staat nu al vast dat dat niet allemaal vrouwen zullen zijn. "We hebben uitgerekend dat de helft met vrouwen invullen reëel is. Dat zou een enorme stap vooruit zijn", zegt Baaijens.

Het College voor de Rechten van de Mens gaat de tijd nemen voor een oordeel over de zaak. Mogelijk komt er op 16 december een nieuwe zitting. De uitspraak van het college is niet bindend, maar weegt wel zwaar in een eventuele rechtszaak.

Eerdere voorbeelden

Er zijn twee eerdere voorbeelden van universiteiten die zich om een soortgelijke reden bij het College voor de Rechten van de Mens moesten melden. De TU Delft werd in het gelijk gesteld toen de universiteit in 2012 tien vacatures alleen voor vrouwen openstelde. Het doel om meer gelijkheid te creëren woog zwaar mee bij het uiteindelijke oordeel.

De Rijksuniversiteit Groningen werd een jaar eerder juist op de vingers getikt. Die universiteit had alleen voor vrouwelijke universitair hoofddocenten budget vrijgemaakt om hoogleraar te worden. Dat vond het College voor de Rechten van de Mens een "verboden onderscheid op grond van geslacht."