Telescoop gaat 35 miljoen sterrenstelsels scannen op donkere energie
Donkere energie is misschien wel de meest mysterieuze kracht van het universum. Het heelal bestaat er voor twee derde uit en toch weten we er bijna niets over. Een internationaal team van wetenschappers hoopt dankzij een speciale telescoop meer over de donkere energie te weten te komen.
Het futuristisch klinkende Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI) gaat 35 miljoen sterrenstelsels scannen. De 5000 mini-telescopen scannen elk een sterrenstelsel in twintig minuten. DESI is gemonteerd op een al bestaande vier meter grote telescoop in de Amerikaanse staat Arizona.
Het apparaat kan objecten waarnemen op tien miljard lichtjaar afstand van hier, meldt de BBC. Volgens de Britse omroep wordt het de meest gedetailleerde scan van het heelal ooit. DESI moet een schat aan informatie opleveren voor de wetenschap.
"Het antwoord zit 'm in de details van al deze data", zegt kosmoloog Rien van de Weijgaert. "Aan de hand daarvan kunnen we nauwkeurig bepalen wat de aard is van donkere energie. Dit project moet achterhalen waar de dominante energiecomponenten van het heelal uit bestaan."
Het universum bestaat voor maar maximaal vijf procent uit materie die wij met het oog kunnen zien. Dat zijn dus de stoffen waar bijvoorbeeld mensen uit bestaan, zoals water en koolstof.
De rest van het heelal bestaat voor twee derde uit donkere energie en voor bijna een kwart uit donkere materie. Ondanks dat ze onzichtbaar zijn, wordt in de wetenschap aangenomen dat deze twee elementen de samenhang van alle materie bepalen.
We hebben dit nodig om te verklaren waar alle sterrenstelsels vandaan komen.
Om niet te verdrinken in details behandelen we alleen donkere energie. Deze mysterieuze energievorm werd pas in 1998 ontdekt. Het heeft onder meer de bizarre eigenschap dat het een afstotende zwaartekracht heeft.
Een metafoor: als je in een ballon knijpt, zet hij uit. Als je in donkere energie knijpt, krimpt het juist. En als je er aan trekt, zet het nog meer uit. Vanwege deze eigenschap van donkere energie kan worden verklaard waarom het universum sinds de oerknal almaar groter wordt in een steeds hoger tempo.
Meer kennis over donkere materie kan dus helpen bij het antwoord op fundamentele vragen. Van de Weijgaert: "We hebben het nodig om te verklaren waar alle sterrenstelsels vandaan komen. En waar we zelf vandaan komen."
Hoe bereken je donkere energie?
DESI gaat meten hoeveel het universum de afgelopen miljarden jaren is uitgezet. Want hoe verder de telescoop de ruimte inkijkt, hoe verder die als het ware terugkijkt in het verleden.
Het licht van de sterren reist immers met de snelheid van het licht naar de aarde. De glinstering van een sterrenstelsel op 10 miljard lichtjaar afstand heeft er dus 10 miljard jaar over gedaan om onze planeet te bereiken.
Donkere energie vervormt het licht. Dus door tientallen miljoenen sterrenstelsels te scannen kan DESI berekenen welke eigenschappen het heeft. "En je kunt met die data een kaart maken van de materieverdeling in het universum. Ik ben heel benieuwd hoe dat eruit zal zien", zegt de hoogleraar van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).
Binnen enkele jaren start de Europese ruimtevaartorganisatie ESA een vergelijkbaar project. Satelliet Euclides gaat vanuit de ruimte de samenstelling van het heelal vastleggen.
