Norm voor PFAS-stoffen 'hard nodig', maar is extra uitdaging voor de bouw
Het ging deze week vooral over stikstof, maar de bouwsector breekt zich ook het hoofd over een andere stof: PFAS. Bedrijven die rivieren en sloten uitbaggeren, grond verplaatsen of bijvoorbeeld wegen bouwen kunnen door deze stof niet aan het werk.
Ondertussen worden de rivieren steeds ondieper, worden er snelwegen niet afgebouwd en kunnen mensen geen vijver in hun tuin graven. Waar komen deze problemen zo plotseling vandaan?
Eeuwige stoffen
Staatssecretaris Van Veldhoven stelde afgelopen juli een norm voor de giftige stoffengroep PFAS. PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen.
De groep bestaat uit 6000 stoffen, waarvan 1500 mogelijk kankerverwekkend zijn. De stoffen worden ook wel 'forever chemicals' (eeuwige stoffen) genoemd. Ze hebben de sterkste verbinding die er bestaat en breken bijna niet af.
De nieuwe norm stelt dat de grond niet vuiler mag worden dan deze al is. Dat klinkt heel logisch, maar zorgt voor grote problemen en vertraging in de bouwsector. Alle grond die verplaatst wordt, moet worden getest op het giftige PFAS. Voor landbouw en natuur geldt dat grond die meer dan 0,1 microgram PFAS per kilo bevat, niet mag worden verplaatst naar een plek waar de grond nog schoon is. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat meer dan 85 procent van de geteste grond boven de norm zit.
Wonderlijke ontdekking
In de jaren 50 werd PFAS ontdekt en al snel voor allerlei producten gebruikt: regenkleding, antiaanbaklagen van pannen en zelfs in sommige cosmetica, vertelt hoogleraar toxicologie Juliette Legler. "Het is een hele bijzondere stof." PFAS is namelijk waterafstotend, vuilafstotend en brandwerend.
Rond 2000, tientallen jaren later dus, werd er pas onderzocht hoe schadelijk deze eeuwige stoffen zijn. Het bleek dat de stoffen overal in de natuur terug te vinden zijn. "Via de uitstoot van fabrieken en het gebruik van producten waarin PFAS verwerkt is, is het overal in de Nederlandse bodem terechtgekomen."
Bedreiging voor de gezondheid
"Eerste onderzoeken laten zien dat PFAS in verband staat met een verhoogd cholesterol, effecten op het immuunsysteem, verstoringen in de schildklier en zelfs met kanker", stelt Legler. PFAS wordt namelijk niet alleen in de grond, maar ook in ons drinkwater en voedsel teruggevonden, vertelt Legler. Als je veel van de stoffen binnenkrijgt, kun je er ziek van worden.
Hans Slenders, adviseur bij het Expertisecentrum PFAS en bij Arcadis, zegt dat de overheid de afgelopen jaren is gewaarschuwd. "Wij zagen dat PFAS op de meeste plaatsen werd gevonden, in de bodem en in het water. Regels voor deze schadelijke stoffen waren in onze ogen daarom hard nodig."
Mensen hebben gemiddeld al 3 tot 3,5 microgram PFAS per liter bloed in hun lichaam, vertelt Slenders. "Hoe meer je wordt blootgesteld aan de stoffen, hoe hoger de PFAS-waardes in je bloed." Het is daarom niet gek dat de milieunormen voor PFAS in binnen- en buitenland uit voorzorg heel streng zijn, vertelt hij. Maar, 0,1 microgram is de laagste waarde die gemeten kan worden, vertelt hij. "Op de meeste plaatsen in Nederland wordt al meer gemeten in grond en bagger. Daarom valt het werk nu stil."
Rotzooi
De staatssecretaris stelt de norm uit voorzorg. Er is nog veel onduidelijkheid over PFAS, vertelt een woordvoerder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
"We weten te weinig over de manier waarop de stoffen zich verspreiden en wat voor schadelijke effecten ze hebben op mensen en het milieu." Ook moet nu in heel Nederland de PFAS-waarde in de bodem in kaart gebracht worden. Dan kan sneller en makkelijker bepaald worden welke grond waar naartoe verplaatst mag worden, stelt het ministerie.
Van Veldhoven zal de norm niet aanpassen voordat verder onderzoek gedaan is door het RIVM. Dat onderzoek is pas ergens volgend jaar afgerond. Ondertussen gaat ze het gesprek aan met de bouwsector, die de norm onwerkbaar vindt.
"We bewaken de gezondheid, want PFAS is echt rotzooi", zei de staatssecretaris onlangs. "Maar we gaan er wel voor zorgen dat projecten niet onnodig stilliggen."
