Hoe Amerikaanse heffingen de Europese vliegtuigindustrie (en ticketprijzen) raken

Bijna 7 miljard euro staatssteun heeft de Franse vliegtuigbouwer Airbus jaarlijks gekregen van de Europese Unie, jarenlang. Dat oordeelde de Wereldhandelsorganisatie WTO gisteren, na 15 jaar onderzoek. En daarom mag de VS voor eenzelfde bedrag aan heffingen invoeren op de import aan goederen uit Europa.

Wie gaat dat voelen? De Nederlandse economie als geheel zal er weinig last van krijgen, is de verwachting. Het raakt wel onder andere de Europese whiskey-makers die naar de VS exporteren, varkensboeren van wie de hammen nu extra belast worden en kaasboeren, alhoewel de Goudse en Edammer streekkaas uit Nederland niet extra worden belast. Minister Kaag voor Buitenlandse Handel laat uitzoeken om welke producten het precies gaat.

Ook de Europese vliegtuigindustrie zelf gaat het merken: er wordt een tarief van 10 procent op toestellen ingevoerd. Hoe kan dat de vliegtuigindustrie raken en raakt dat ook de ticketprijs?

Timing

Als er in de tussentijd niet vanaf gezien wordt, gaan de heffingen op 18 oktober in. Dat betekent dat vanaf dan de extra heffing betaald moet worden door degene die het product in de VS invoert, op het moment dat het de grens over gaat. Producten die voor die tijd al zijn besteld zijn uitgezonderd. Daar geldt de nieuwe heffing niet voor.

Voor Europese vliegtuigen heeft dat als gevolg dat de VS de heffingen pas over jaren kan incasseren. Voor een populair toestel als de Airbus A320, waarvan het bedrijf er nog bijna 6000 moet leveren, geldt op dit moment een levertijd van 6 tot 8 jaar, zegt Joris Melkert, luchtvaartdeskundige van de TU Delft. Een heffing zal dan vooral de keuze van luchtvaartmaatschappijen beïnvloeden die nu nog moeten kiezen welk toestel ze willen bestellen.

Half om half verdeeld

De keuze is niet reuze, als het om passagiersvliegtuigen gaat. De grote passagiersvliegtuigen met 150 of meer stoelen zijn er eigenlijk maar in twee smaken: het Franse Airbus of het Amerikaanse Boeing. Die markt is ongeveer half om half verdeeld, zegt Melkert.

Het idee achter de aangekondigde heffing in de VS is dat eigen producten, voor zover die ook gemaakt worden in de VS, in verhouding goedkoper en aantrekkelijker worden. Exporteurs in Europa worden juist geraakt.

Ingewikkeld om van toestel te veranderen

Toch is het niet gezegd dat als een Europees Airbus toestel straks voor Amerikanen tien procent duurder wordt, bedrijven in de VS automatisch liever een Amerikaans Boeing-toestel kopen. Voor vliegmaatschappijen is het namelijk ingewikkeld om van type toestel te veranderen.

Ten eerste is de lange levertijd een probleem. "Als je nu bij de concurrent aanklopt, moet je waarschijnlijk weer achterin de rij aansluiten, en jaren wachten", zegt luchtvaarteconoom Rogier Lieshout, van onderzoeksbureau SEO.

Daarnaast vliegen maatschappijen liever niet met veel verschillende type toestellen. Lieshout: "Piloten worden allemaal gecertificeerd voor een bepaald type. Als er een ander toestel komt, moeten zij een nieuwe opleiding volgen." Bovendien moet je meer onderdelen op voorraad en kennis in huis hebben voor onderhoud als je meer verschillende toestellen in je vloot hebt.

En dan is er nog de duopolie: als een toestel van Airbus duurder wordt, kun je als koper alleen maar uitwijken naar Boeing. Dat verandert ook de onderhandelingspositie van Boeing, dat van de gelegenheid gebruik kan maken om ook de prijs te verhogen.

Duurdere tickets

Als vliegtuigen inderdaad duurder worden, dan zullen de vliegmaatschappijen dat uiteindelijk ook doorrekenen aan passagiers, verwacht Lieshout. "Er is veel concurrentie. Maar als voor alle aanbieders de kosten omhoog gaan, zal dat toch linksom of rechtsom verhaald moeten worden op de klant."

Daar komt nog bij dat er op dit moment bij de Wereldhandelsorganisatie ook nog een procedure loopt van de Europese Unie tegen het Amerikaanse Boeing. De EU maakt de VS eenzelfde verwijt, namelijk dat de overheid staatssteun heeft verleend aan Boeing. Als de EU gelijk krijgt, mag de unie ook importheffingen op Amerikaanse producten als vliegtuigen invoeren. Begin volgend jaar doet de WTO uitspraak.