Verkiezingen Afghanistan: 'Alles wat we hebben bereikt, zie ik verloren gaan'

• Sheily Belhaj en Iris de Graaf

Vandaag mogen Afghanen naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. En keus is er. Er zijn 16 kandidaten, die onderling verschillen qua etnische achtergrond en standpunten.

De vraag is alleen hoeveel mensen daadwerkelijk gaan stemmen. De verkiezingen worden namelijk overschaduwd door aanslagen, geweld en de opnieuw verworven invloed van de Taliban.

De Afghaanse Nederlanders Fereshta Wahedi en Rahat Muslem werkten de afgelopen jaren vanuit Nederland aan de wederopbouw van Afghanistan. Zij maken zich zorgen over de huidige situatie in het land:

Ook dichteres Homaira Dastgirzada, één van de 40.000 Afghaanse Nederlanders, volgt de verkiezingen vanuit Nederland. "Je krijgt bijna niks te zien over andere kandidaten dan de huidige president Ghani," zegt zij. Dastgirzada vluchtte, net als Ferestha en Rahat in de jaren 90 vanuit Afghanistan naar Nederland. "De keus die gepresenteerd wordt is: nog een termijn voor Ghani, of de terugkeer van de Taliban. Iedereen is bang voor dat laatste."

Angst voor Taliban

Een realistische angst, denkt Sharon Beijer die voor hulporganisatie Oxfam Novib in Kabul woont en werkt. "Nu de vredesbesprekingen tussen de VS en de Taliban geklapt zijn, zal het wel wat langer duren voordat de Taliban echt weer een formele politieke rol kunnen gaan spelen. Maar die optie is er nog steeds."

Beijer wijst erop dat de VS nog steeds weg wil uit het land en zonder buitenlandse steun staat de Afghaanse regering een stuk machtelozer tegenover de Taliban. Bovendien hebben de Taliban volgens Beijer ook al veel invloed in regio's waar ze geen formele politieke macht hebben, maar wel de werkelijke macht. "In zuidelijke provincies verbieden de Taliban vrouwen alweer om naar de markt te gaan. En de eerste scholen zijn al gesloten."

Ook Dastgirzada vreest voor de Taliban. Zelf maakte zij op haar zeventiende mee hoe de Kabul door hen veranderde. "Ooit was het een moderne stad, vrouwen werkten als ministers, zo vrij is het nooit meer geworden," zegt ze.

Wie zijn de Taliban en wat willen ze? We leggen het uit in deze video:

Dastgirzada herinnert zich ook de straf die 150 vrouwen in Herat kregen, omdat ze protesteerden tegen de sluiting van hamams. "Alles werd ingedeeld in vrouwen-en mannenactiviteiten. Vrouwen mochten naaien of koken. Met andere vrouwen startte ik een dichtclubje onder het mom van samen koken." Dat was zo gevaarlijk, dat Dastgirzada mede daarom uiteindelijk moest vluchten.

Zo vrij als vroeger is Afghanistan volgens haar de laatste jaren niet meer geworden, maar in vergelijking met de periode onder de Taliban zijn er wel dingen veranderd. "Vrouwen die meedoen met Idols of vrouwen die heel openlijk spreken over verkrachtingen op Facebook, dat was eerder taboe. Nu hebben die vrouwen nog het lef om dat te doen. Maar als de Taliban het opnieuw overnemen, is dat weer ondenkbaar."

De afgelopen weken zijn er aanslagen gepleegd op ziekenhuizen en bruiloften. Volgens Beijer voelen mensen zich alleen thuis nog veilig. "Het geweld neemt altijd toe rondom de verkiezingen, maar dit keer is het nog erger dan bij andere verkiezingen." Daarvoor hebben de Taliban twee redenen. "Ten eerste doen ze dit altijd om ervoor te zorgen dat er zo min mogelijk mensen gaan stemmen, zodat zij kunnen zeggen dat de regering niet legitiem is. Maar het is ook bedoeld om te laten zien hoe machtig ze zijn."

9.5 miljoen registraties

Volgens de Afghaanse kiescommissie hebben slechts 9,5 miljoen stemgerechtigde Afghanen zich geregistreerd als kiezer. Het land heeft ruim 35 miljoen inwoners.

Dat de verkiezingen überhaupt doorgaan lijkt ook de kandidaten te verrassen. Beijer: "Veel van hen hebben geen campagne gevoerd, omdat ze dachten dat het toch weer zou worden uitgesteld. Ook is er de angst voor terreur, als ze te openlijk campagne voeren." Ze vindt het ondanks alles positief dat Afghanen nu toch invloed kunnen uitoefenen op het proces, door hun eigen volksvertegenwoordigers te kiezen.

Maar daar denkt Dastgirzada anders over: "Er zitten wel een paar interessante kandidaten bij, maar die hebben helemaal geen buitenlandse steun. De vorige keer moest en zou het Ghani worden - en toen werd het ook Ghani. De burgers hebben daar uiteindelijk maar weinig invloed op."