Boeren in het nauw door stikstof: stoppen voor 4 op 10 bespreekbaar

• Ben Meindertsma en Winny de Jong

  binnenlandredacteuren

Een meerderheid van de boeren zegt dat ze onzekerder zijn geworden over het voortbestaan van hun bedrijf sinds de stikstofuitspraak van de Raad van State. Als er een goede financiële regeling komt, dan is stoppen voor 4 op de 10 boeren bespreekbaar. Dat blijkt uit een enquête (.pdf) van de NOS onder lezers van vakblad Nieuwe Oogst, waar ruim 6000 boeren aan hebben meegedaan.

Vanmiddag presenteert oud-minister Remkes zijn advies aan het kabinet. Daarin zullen voorstellen staan hoe het verder moet, nu de Raad van State geoordeeld heeft dat het Nederlandse stikstofbeleid niet deugt. Door die uitspraak zijn duizenden vergunningen voor onder andere weg- en woningbouw onzeker geworden. Naar verluidt zal de commissie Remkes onder andere adviseren de veestapel in de buurt van natuurgebieden in te krimpen.

Onrust

De uitspraak van de Raad van State heeft tot veel onrust geleid onder boeren. 60 procent van de boeren die heeft meegedaan aan de enquête heeft twijfels over het voorbestaan van hun bedrijf. Van de boeren die in de toekomst willen uitbreiden verwacht een meerderheid dat dat niet meer mogelijk is.

Boerin Rina te Winkel uit de Achterhoek voelt zich machteloos. "Heel veel wordt op de boeren afgeschoven":

Weinig boeren, slechts 3 procent, zeggen zich op voorhand te willen aanmelden voor een regeling om zich te laten uitkopen, maar voor een minderheid, 38 procent, is het op termijn wel een mogelijkheid.

Met name voor varkensboeren is stoppen geen taboe: driekwart vindt het bespreekbaar. 7 procent zegt nu al te weten dat ze zich willen aanmelden voor een subsidieregeling om te stoppen, en twee derde zegt dat misschien te willen doen afhankelijk van de regeling of hun eigen situatie. Bij melkveehouders is er minder animo. Een meerderheid zegt onder geen beding te willen stoppen, voor een derde is het bespreekbaar.

Ook leeftijd speelt een grote rol. Hoe ouder de boer, hoe groter de kans dat die wil nadenken over een uitkoopsubsidie. Hetzelfde geldt voor boeren die zeggen dat ze geen opvolger hebben: bijna driekwart van die groep staat ervoor open, terwijl voor boeren met een opvolger nog geen dertig procent kan leven met het idee te moeten stoppen.

Kwaad bloed

Uit de reacties van boeren blijkt dat ze erg veel moeite hebben met de manier waarop er in Nederland over het onderwerp wordt gepraat. Mijn name het voorstel van D66, om de veestapel te halveren, heeft veel kwaad bloed gezet. Veel boeren vinden het oneerlijk dat zij een probleem voor heel Nederland moeten oplossen, terwijl ze als sector naar eigen zeggen al veel hebben gedaan om de stikstofuitstoot de afgelopen decennia terug te dringen.

Los van de vraag of boeren zelf uitgekocht willen worden, vindt 40 procent het in algemene zin een goede, mogelijke oplossing. Een even groot aantal denkt dat het stimuleren van technische oplossingen om de uitstoot van stikstof te verminderen effectief kan zijn, en nog eens een vijfde is voorstander van een verhandelbaar stikstofquotum. Het verplaatsen van boerenbedrijven naar gebieden met nog 'stikstofruimte' is voor minder dan een vijfde een mogelijke oplossing.

LTO Nederland zegt dat het voor boeren lastig is hun bedrijf goed te runnen als de overheid de spelregels steeds verandert. Voorzitter Marc Calon van de branche-organisatie noemt het belangrijk dat boeren met ambitie perspectief blijven houden en door kunnen met hun bedrijf. "We hebben hier in Nederland de beste boeren ter wereld. Het opleidingsniveau is zeer hoog. Voor die mensen is het zeer belangrijk dat ze voldoende ruimte en toekomst hebben en houden, en de waardering krijgen die ze verdienen."