Iran en rebellen Jemen willen allebei de zwakte van Saudi-Arabië tonen
Is het Jemenitische rebellenleger van de Houthi's in staat om de grootste wapenimporteur uit de regio zo hard te raken als dit weekend is gebeurd? Zelf zeggen de Houthi's dat zij inderdaad verantwoordelijk zijn voor de aanvallen op een grote olie-installatie en een olieveld in Saudi-Arabië.
Maar deskundigen twijfelen. "Er zijn meerdere landen die de capaciteit hebben om dit soort aanvallen uit te voeren. Ook de Houthi's zijn daar technologisch toe in staat met steeds geavanceerdere wapensystemen," zegt Peter Wijninga, defensiespecialist van het Haags Centrum voor Strategische Studies in het NOS Radio 1 Journaal.
De Houthi's claimen de aanval met drones te hebben uitgevoerd. "Maar ik vraag me af hoeveel van die drones ze dan hebben, want er zijn zeker negentien inslagpunten." Bovendien hebben de Houthi's in het verleden ook aanvallen geclaimd waarover achteraf twijfels ontstonden.
De Verenigde Staten twijfelen niet. Het land is ervan overtuigd dat Iran achter de aanval zit. Voor de VS past de beschuldiging richting Iran binnen het constant opvoeren van de druk op het Iraanse regime. Bondgenoot Saudi-Arabië verwoordt het voorzichtiger. Het land gaat uit van Iraanse wapens.
Voor zowel de Houthi's als Iran zijn die vage verdenkingen gunstig.
Stel dat Iran direct of indirect achter de aanval zit, dan kan dat volgens NOS-Midden-Oostenredacteur Hoessein Sabir via verschillende wegen. "Iran heeft zijn invloed in de regio de afgelopen jaren flink vergroot. Zo steunt Iran in Libanon de militaire tak van de sjiitische beweging Hezbollah, die door de EU is aangemerkt als terreurbeweging."
"Daarnaast steunen ze verschillende milities in Irak en Syrië met geld, wapens en militaire adviseurs. En dan is er nog de link met de Houthi's." Dat de Houthi's terugslaan na een vier jaar durende bloederige oorlog in Jemen is volgens Sabir aannemelijk, als zij inderdaad het materieel daarvoor hebben. De rebellen strijden al vier jaar tegen het regime in Jemen dat gesteund wordt door Saudi-Arabië.
'Verdenkingen zijn gunstig'
Voor de gevolgen lijkt het weinig uit te maken wie er echt achter de aanval zit. "Voor zowel de Houthi's als Iran zijn die vage verdenkingen gunstig," zegt Iran-kenner Peyman Jafari. "Beide hebben er belang bij om de zwakte van Saudi-Arabië te tonen. Voor Iran geldt daarbij: als de Houthi's dit hebben gedaan kan Iran zeggen: jullie zijn niet eens opgewassen tegen de Houthi's, hoe willen jullie een oorlog tegen ons beginnen? Als Iran zelf verantwoordelijk wordt gehouden, heeft het laten zien dat het in staat is om terug te slaan."
De hele zaak doet denken aan de crisis met de olietankers deze zomer. Ook toen wees de VS direct naar Iran, terwijl Teheran bleef ontkennen. Midden-Oosten-redacteur Sabir: "Dit is eigenlijk de overtreffende trap van dat conflict en het past in de toenemende spanningen in de regio."
'Roekeloze kroonprins'
Volgens Sabir en Iran-kenner Jafari ligt dat aan drie ontwikkelingen. "Allereerst de Arabische Lente," zegt Sabir. "Iran heeft enorm geprofiteerd van de chaos die ontstond in de regio, door overal milities te steunen."
Terwijl het sjiitische Iran daarmee zijn invloed vergrootte, ontstond bij het soennitische Saudi-Arabië juist de behoefte om zich daartegen te beschermen. "Ook was Saudi-Arabië bang dat de revolutie zou overslaan. Waar Iran overal milities steunt, doet Saudi-Arabië dat met regimes. Kijk maar naar Jemen, Egypte, Libië en Sudan."
Daarnaast waren er twee relevante machtswisselingen. Sabir: "Sinds Mohammed bin Salman kroonprins werd, is Saudi-Arabië een heel ander buitenlandbeleid gaan voeren. Zo begon hij roekeloos de oorlog in Jemen. En in een interview met de Saudische tv zei hij dat een toekomstig militair conflict met Iran op Iraans grondgebied zal worden uitgevochten."
In de VS nam president Trump het stokje over van Obama. Peyman Jafari: "Het beleid onder Obama en onder de Iran-deal, de deal waarin Iran beloofde zich te houden aan regels voor uraniumverrijking in ruil voor verlichting van economische sancties, was dat Saudi-Arabië en Iran moesten inzien dat ze elkaar niet kunnen elimineren. Dus er mogen spanningen zijn, naast diplomatie," legt Peyman Jafari uit.
Onderhandelingen
De derde en laatste ontwikkeling hangt daarmee samen: het eenzijdig opzeggen door de VS van de Irandeal. Jafari: "Sinds dat moment ligt er echt de maximale druk op Iran. Dat heeft een averechts effect. Iran bindt niet in, zij kiezen voor de aanval."
In dat licht is die aanval op de Saudische olie-installaties relevant. Jafari: "Iran houdt constant de vinger op de trekker en zegt eigenlijk: we laten jullie niet wegkomen met aanvallen op ons." Maar die trekker gaat voorlopig niet daadwerkelijk overgehaald worden, denken zowel Sabir als Jafari. "Niemand heeft belang bij een oorlog", zegt Hoessein Sabir.
Volgens Jafari kan de huidige spanning uiteindelijk juist leiden tot de oplossing. "Hoe dichter bij een oorlog komt, hoe voorzichtiger iedereen wordt. Ik sluit niet uit dat juist dit uiteindelijk leidt tot onderhandelingen. En daar heeft Iran veel meer baat bij dan bij een gewapend conflict, aangezien onderdeel van zulke onderhandelingen verlichting van de sancties zal zijn."
