In de drugshandel in ons land gaan miljarden om, wat gebeurt er met dat geld?

Produceren, verhandelen of witwassen: in de drugswereld in Amsterdam gaan miljarden euro's om, kwam gisteren in een onderzoek naar buiten. Landelijk is dat nóg meer. Wat er met dat geld gebeurt, is voor opsporingsdiensten vaak onduidelijk. Ze hebben maar zicht op het topje van de ijsberg.

Dat komt doordat criminelen steeds geavanceerder te werk gaan. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat ze machtiger worden, ook op het gebied van financiën. Ze zijn steeds hoger opgeleid en hebben meer kennis en expertise. Criminelen huren bovendien goede en dure adviseurs in. Dat maakt opsporing lastig, zeggen experts.

Hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops en onderzoeksjournalist Jan Tromp wijzen er in hun gisteren verschenen rapport op dat criminelen hun geld in vijf zaken stoppen: de financiering van criminele activiteiten zelf, contante betalingen, witwassen, verplaatsing naar het buitenland en vastgoed.

Financiële instellingen hebben in ons land de plicht om ongebruikelijke transacties te melden. Wanneer iemand een dure auto in cash afrekent, wordt dit bijvoorbeeld gemeld. Dat gebeurt bij de Financial Intelligene Unit (FIU). In totaal kwamen er vorig jaar ongeveer 400.000 meldingen bij hen binnen.

"Wij kijken of er sprake is van witwassen of het financieren van terrorisme", zegt FIU-hoofd Hennie Verbeek-Kusters. "Als wij dat zien, wordt onze analyse met verdachte transacties doorgestuurd naar de opsporingsdiensten. Afgelopen jaar gebeurde dat 59.000 keer. Het ging daarbij om een totaalbedrag van 9,7 miljard euro."

Onderzoeker Pieter Tops was te gast in Nieuwsuur. Volgend hem heeft Amsterdam op het gebied van drugscriminaliteit "een serieus probleem":

Afgelopen jaar kwamen er meer meldingen bij de FIU binnen dan het jaar ervoor, zo'n 10 procent, maar dat heeft volgens Verbeek-Kusters niet direct met drugscriminaliteit te maken. "Wij zien dat financiële instellingen bewuster worden van wat er door hun systemen gaat. Ze zijn hier actiever mee bezig en melden sneller ongebruikelijke transacties."

Door verdachte transacties te volgen, herkent de dienst financiële patronen. "Zo proberen wij zicht te krijgen op hoe drugs het land binnenkomen. Als je ziet dat een fruitimportbedrijf zich bijvoorbeeld in een tweekamerflat heeft gevestigd, dan is dat niet normaal. Uiteindelijk leiden deze sporen naar financiële stromen binnen de drugswereld."

Witwassen

Bij witwassen is het doel van de crimineel simpelweg om onzichtbaar te blijven voor opsporingsinstanties. Vaak gaat het daarbij om het creëren van fictieve omzetten, staat het in het onderzoek van Tops en Tromp. Criminelen stoppen geld in bedrijven die deels legaal en deels illegaal opereren. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij nagelstudio's, kapsalons, belwinkels en horeca.

"Hoe slecht beklant de winkel ook is, fictief is de aan de fiscus te melden omzet stevig op te schroeven. Zo gemakkelijk kan witwassen zijn", schrijven de twee. Omdat het om een schimmige wereld gaat, is niet duidelijk hoe vaak criminelen hierin slagen.

Naar het buitenland

Ook wordt er, zoals hierboven al gemeld, vaak naar het buitenland uitgeweken. Want de grote bedragen die in de drugshandel omgaan, zijn eigenlijk niet in ons land wit te wassen. Daarvoor is Nederland te klein. Landen waar Nederland juridisch moeilijk bij kan, als Turkije, Marokko, Spanje en Dubai, zijn daarom populair. Het geld kan per auto, vrachtauto of vliegtuig het land uit gesmokkeld worden.

Ook is 'underground banking' populair, ook wel hawala-bankieren genoemd. Die manier van bankieren zonder bank vindt zijn oorsprong in Pakistan, is gebaseerd op vertrouwen en werkt via een groot internationaal netwerk. Iemand in Nederland kan naar een 'bankier' gaan met cashgeld.

Diegene vertelt waar dat geld heen moet. De bankier neemt in dat land contact op met een collega. Bij die persoon kan vervolgens met een bepaald wachtwoord het afgesproken geld opgehaald worden. In de praktijk worden hierbij miljoenen euro's tegelijk verplaatst.

Politiebronnen vertelden aan Tops en Tromp dat Amsterdam het belangrijkste Europese centrum voor hawala-bankieren is. "Hier hebben wij ook geen zicht op", zegt Hennie Verbeek-Kusters. Dit speelt zich buiten financiële instellingen af. Daardoor is het onduidelijk hoeveel geld hierin omgaat. Mogelijk gaat het om meer dan tien miljard euro.

Een deel van het geld dat naar het buitenland gaat komt terug, als het eenmaal is witgewassen. Hier wordt het met name geïnvesteerd in vastgoed.

En ook over de precieze omvang van die investeringen bestaat nog veel onduidelijkheid.