Wéér ongekende situatie in brexit-dossier, wat betekent Johnsons zet?

Schandalig en ondemocratisch, zeggen de brexit-tegenstanders. Dat is onzin, zeggen de voorstanders, want het mag volgens de regels. Dit zijn in een notendop de reacties op de langere schorsing van het Britse parlement, op aansturen van premier Johnson.

Van 9 september tot 14 oktober gaat het Britse parlement straks met reces. In plaats van de geplande 14 september tot en met 8 oktober. Er zijn dus minder zittingsdagen over, en daarmee is het voor het parlement lastiger geworden een no-deal-brexit te voorkomen.

Johnson heeft altijd gezegd: op 31 oktober verlaten we de EU. Met of zonder deal.

Wat wil Johnson hiermee bereiken?

"Welke strategie er precies achter deze zet van Johnson zit, is niet duidelijk", zegt correspondent Suse van Kleef. "Misschien wil hij -zoals critici zeggen- er inderdaad op deze manier een no-deal-brexit doorheen duwen. Mogelijk wil hij de druk verhogen op het parlement, om zo eindelijk een keuze te maken tussen deal of no deal."

"Of hij probeert een motie van wantrouwen te forceren, waarna hij verkiezingen kan uitschrijven in de hoop een mandaat te krijgen van de Britse kiezer. Er wordt een hoop gespeculeerd, maar het fijne weten we er niet van."

Wat maakt deze schorsing bijzonder?

Het parlement schorsen, prorogation, is niets nieuws. Het is de afsluiting van de lopende parlementssessie, waarna een nieuwe begint met de Queen's Speech, de troonrede. Vervolgens begint het nieuwe politieke jaar met een nieuwe agenda.

Dit gebeurt normaliter elke herfst. Maar de huidige sessie loopt sinds juni 2017 - de langste in bijna 400 jaar tijd. En volgens Britse media is het ongekend in de moderne tijd dat de schorsing vijf weken duurt.

Meestal duurt het een week. Maar doordat Johnson zijn schorsing samentrekt met het drieweekse reces voor partijconferenties en er aan de voor- en achterkant nog wat dagen aan toevoegt, ligt het parlement ineens heel lang achter elkaar stil.

De timing is ook bijzonder. Van Kleef: "Het parlement vijf weken schorsen is zeer opmerkelijk als je bedenkt dat het Verenigd Koninkrijk in een politieke crisis verkeert. En de komende twee maanden ongelofelijk belangrijke beslissingen moet nemen over brexit."

Wat zijn de reacties?

Oppositieleider Corbyn noemt de zet een "bedreiging voor de democratie". Parlementsvoorzitter Bercow spreekt van "een grondwettelijke schande". Brexit-tegenstander Dominic Grieve, en partijgenoot van Johnson, zegt dat het een buitensporige maatregel is en dat "deze regering zal vallen".

De premier zelf spreekt die kritiek tegen en stelt dat er nog voldoende tijd is voor brexit-debatten:

De overwegend pro-brexit-gezinde krant The Sun kopt: "Koningin akkoord met Johnsons schorsing van het parlement om Corbyns anti-brexit-plan te dwarsbomen." In de commentaren van The Telegraph staat dat "remainers een koekje van eigen deeg krijgen". Een columnist noemt het een slimme zet van de premier, maar ook een gok.

Beleid maken kan moeilijk worden nu Johnson de druk op deze manier opvoert, zegt de correspondent. "Het Lagerhuis tegen je in het harnas jagen, is nooit goed voor een premier."

Kan er iets tegen worden gedaan?

Een aantal oppositieleden en oud-politici probeert via de rechter de langere schorsing tegen te houden. "Of dat ook haalbaar is, daar zijn de meningen over verdeeld", zegt Van Kleef.

Een groep Labour-parlementariërs zegt op Twitter dat "de politie ons uit de Kamer zal moeten verwijderen" als de schorsing doorgaat:

Aan het einde van de avond hebben een miljoen mensen online een petitie ondertekend om een stokje voor Johnsons plan te steken. Er zijn 100.000 handtekeningen voor nodig om het parlement een debat te laten overwegen. Maar het dwingt de regering niet om actie te ondernemen.

Wat nu?

Twee opties zijn na vandaag waarschijnlijker geworden. De eerste is een no-deal-brexit, een chaotisch vertrek uit de EU zonder afspraken.

De oppositie heeft straks minder tijd om via wetgeving dit scenario te voorkomen. Overigens blijft dat nog wel de strategie van Labour-leider Corbyn. Een motie van wantrouwen is zijn plan B.

Zo'n stemming over het vertrouwen in de huidige regering is het tweede scenario. Dat heeft bijvoorbeeld de voorkeur van oerbrexiteer Farage van de Brexit Party. En zo'n stemming kan leiden tot nieuwe verkiezingen.

Zelfs als de regering valt en de Britten opnieuw naar de stembus moeten, wordt het volgens Van Kleef lastig om een vertrek zonder afspraken te voorkomen.

"Als Johnson woord houdt en niet om uitstel vraagt bij de EU, dan is een no-deal-brexit op 31 oktober nog steeds de standaardsituatie. En als hij nieuwe verkiezingen uitschrijft, dan mag hij als premier bepalen wanneer. Dat kan ook op of na 31 oktober zijn. En dan gaat het Verenigd Koninkrijk alsnog zonder deal uit de EU."

Zoals in elk nieuw brexit-hoofdstuk is het volgens Van Kleef belangrijk om een slag om de arm te houden. Want het blijft lastig iets te voorspellen in een politieke situatie zonder precedent. "Alles in het brexit-proces moet worden uitgevonden en ook voor deze situatie bestaat er geen blauwdruk."