We willen allemaal stroom, maar kan het netwerk dit nog wel aan?
Het wordt de komende jaren een enorme klus om het Nederlandse elektriciteitsnetwerk klaar voor de toekomst te maken. Een toekomst waarin we massaal elektrisch rijden en ook met elektriciteit ons huis verwarmen. En tegelijkertijd die elektriciteit opwekken met allemaal nieuwe wind- en zonneparken.
Want ons huidige stroomnetwerk kan die enorme toename van de vraag en het aanbod van elektriciteit nauwelijks aan. "We staan voor enorme uitdagingen", zegt Matthijs Nieuwenhuis van netbeheerder Enexis. "Overal stijgt de vraag naar energie als uitvloeisel van de verduurzaming. En verduurzaming leidt automatisch tot elektrificatie."
Verdeelstation zwaarder belasten
Nu al moeten netbeheerders steeds vaker alternatieve oplossingen verzinnen om toch iedereen van stroom te voorzien. In Noord-Holland mag nu voor het eerst meer dan de helft van de capaciteit van een verdeelstation gebruikt worden. Normaliter mag dat niet, want die reservecapaciteit wordt altijd bewaard om bijvoorbeeld stroomstoringen of onderhoudswerkzaamheden op te vangen.
Met de bedrijven die die 'reservecapaciteit' gaan gebruiken worden specifieke afspraken gemaakt, vertelt Jelle Wils van Liander. "Ze moeten terugvallen op hun eigen back-upvoorzieningen bij een storing." Bij grote problemen gaat de elektriciteitsvoorziening aan huishoudens namelijk voor.
De regio Amsterdam verbood vorige maand tijdelijk de bouw van nieuwe datacenters, omdat dat echte stroomvreters zijn. De vraag naar stroom groeit er te snel volgens netbeheerder Liander. "Zo'n datacenter is geen kleine jongen wat betreft verbruik", zegt Jelle Wils van Liander. "Het verbruik staat gelijk aan een middelgrote stad als Diemen. Je zet er in no time dus een hele stad aan verbruik bij, ook op plekken waar het netwerk daar niet op ontworpen is".
Te veel aanbod
Niet alleen de grote vraag naar stroom, maar ook het extra aanbod van stroom is een probleem. In Friesland, Groningen, Drenthe en delen van Overijssel is er te weinig plek op het netwerk om nieuwe zonneparken aan te sluiten. Het bouwen van dit soort parken is daar populair door de goedkope grond. Ook installeren steeds meer huishoudens en bedrijven zonnepanelen op hun dak.
"De toename van zonne-energie heeft ervoor gezorgd dat de capaciteit van het net binnen twee jaar net zo snel moet groeien als in de dertig jaar daarvoor", zegt Matthijs Nieuwenhuis van Enexis. "In Drenthe wonen ook relatief weinig mensen. Er was daar minder energie nodig, dus zijn er dunnere kabels aangelegd. Juist daar worden nu veel wind- en zonneparken aangelegd en moeten die dunne kabels een veel grotere energietoevoer verwerken."
Nieuw verdeelstation: acht jaar
"In 2030 willen we met elkaar 49 procent minder CO2 uitstoten. Dat betekent heel veel zon- en windparken op plekken waar het net niet het dikst is. De infrastructuur moet dan twee tot vijf keer zo zwaar worden. Als je weet dat een verdeelstation bouwen acht jaar kan duren, dan is het al bijna 2030. We moeten die procedures dus echt versnellen", aldus Daan Schut van Liander.
Maar waarom worden er dan niet gewoon snel meer verdeelstations gebouwd? Zo makkelijk gaat dat niet. In de gemeente Haarlemmermeer bijvoorbeeld zoekt Liander al vier jaar naar een geschikte locatie. "Een verdeelstation is een aantal voetbalvelden groot", zegt Jelle Wils van Liander. "Het probleem is, niemand wil een verdeelstation aan de rand van zijn woonwijk, of in zijn achtertuin."
En nu?
Het ministerie van Economische Zaken zegt dat de huidige wet- en regelgeving niet ontworpen is op de schaarste die er nu is op ons elektriciteitsnetwerk. Ook Netbeheer Nederland, de overkoepelende organisatie van netbeheerders, vindt dat er meer ruimte moet komen in de wet voor alternatieve oplossingen om de energietransitie mogelijk te maken.
Daarom zijn er plannen om de Energiewet aan te passen, zodat netbeheerders flexibeler om kunnen gaan met het netwerk. Zo krijgen netbeheerders waarschijnlijk meer ruimte om bijvoorbeeld te experimenteren met de reservecapaciteit, zoals bij dat ene verdeelstation in Noord-Holland.