Witwascontrole bij banken, waarom gaat het vaak mis?

Weer blijkt een bank witwasrisico's niet goed onder controle te hebben. ABN Amro moet van de toezichthouder alle 5 miljoen particuliere klanten onder de loep nemen in de strijd tegen financiële misdrijven. Vorig jaar trof concurrent ING al een megaschikking met het Openbaar Ministerie omdat het toezicht er niet op orde was. Wat gaat er mis in de sector?

"Onze dossiers, daar is men ontevreden over, die moeten we op orde brengen", verklaart topman Kees van Dijkhuizen. Zo is er niet genoeg zicht op hoe groot het risico is dat klanten betrokken kunnen zijn bij criminele transacties.

En daar baalt Van Dijkhuizen van, zei hij eerder al tegen ons:

De bank voldoet nu niet aan alle wet- en regelgeving. Het is niet uitgesloten dat ABN Amro een boete krijgt van De Nederlandsche Bank. Of er ook een strafrechtelijk onderzoek loopt naar de bank, wil het Openbaar Ministerie niet zeggen.

Ruim duizend controleurs

Begin dit jaar maakte ABN Amro al bekend 85 miljoen euro extra te investeren in de controle van klanten, geldstromen en witwassen. Met dat geld kunnen bovenop de al bezige duizend controleurs 400 extra mensen worden aangenomen die zich hier fulltime op kunnen richten. Die werving loopt nog.

Ook is de bank kritischer gaan kijken naar zakelijke klanten. Zo heeft ABN Amro nu minder klanten in risicovolle sectoren, zoals de diamantindustrie. Verder worden hun creditcardbedrijf ICS en zakelijke klantendossiers, bijvoorbeeld in het mkb, onder de loep genomen.

Nu, nog maar een half jaar later, trekt de bank na de tik op de vingers van De Nederlandsche Bank nog eens 114 miljoen euro extra uit voor "herstelmaatregelen". Voor het controleren van klantendossiers is kennelijk meer geld en mankracht nodig dan begin dit jaar werd gedacht.

De aanleiding

Het bevel van De Nederlandsche Bank komt niet uit de lucht vallen. Afgelopen jaren bleek er veel mis, onder meer bij ING. Door gebrek aan goed beleid kon er lange tijd via de bank op grote schaal geld worden witgewassen.

ING was niet de enige bank die werd berispt:

Uiteindelijk heeft ING een schikking met het Openbaar Ministerie getroffen en 775 miljoen euro betaald om niet verder vervolgd te worden. En het bedrijf zet meer geld en mensen in om het eigen toezicht te versterken. Daarmee lijkt de kous voor ING voorlopig af.

Wel heeft de De Nederlandsche Bank vorig jaar zijn controle op het anti-witwasbeleid in de financiële sector versterkt. De toezichthouder is ook bij andere banken en instellingen scherper gaan controleren of ze wel voldoende doen om risico's te beperken.

Door die controles kreeg de Rabobank begin dit jaar een boete van een miljoen euro. Ook hier waren de klantendossiers niet op orde. Een maand later gaf DNB Triodos een tik op de vingers en werd een strafmaatregel opgelegd aan ING Italië. In beide gevallen werd er te weinig gecontroleerd op witwassen. Nu zijn dus ook tekortkomingen bij ABN Amro geconstateerd.

Het controleren van je klanten en hun transacties is sinds de crisis een groter onderdeel van het bankwezen geworden. "Financiële instellingen liggen onder een vergrootglas", zegt Musa Elmas, compliance expert bij het Nederlands Compliance Instituut. Hij is gespecialiseerd in het controleren van klanten, precies waar ABN Amro voor op de vingers is getikt. "De maatschappij, de politiek en toezichthouders eisen tegenwoordig meer van banken dan voor de crisis."

Die veeleisendheid heeft geleid tot meer wetten en regelgeving waar banken zich aan moeten houden. "Waar je twintig jaar geleden voldoende deed als je een kopie van de paspoorten van je klanten had, moet er nu veel meer gebeuren", vertelt Elmas. "Je moet bijvoorbeeld niet alleen feitelijk weten wie je klant is, maar je moet de rekeningen ook in de gaten blijven houden en kijken of de herkomst van het geld legitiem is."

Hoofdpijndossier

Of alle transacties legitiem zijn, is moeilijk te beoordelen, zegt Elmas. Zeker bij witwaspraktijken van georganiseerde misdaad. "Die netwerken zijn internationaal, gaan over verschillende criminele activiteiten, via rekeningen van verschillende personen. Ze weten goed hoe ze zich af moeten schermen voor de politie, laat staan dat algoritmes en bankmedewerkers dat makkelijk kunnen herkennen".

Al die regels samen zijn een hoofdpijndossier voor medewerkers in de bankenwereld. "Als er ook nog met terugwerkende kracht klantendossiers op orde moeten worden gebracht, leidt dat tot onbegrip bij klanten en veel extra werk voor medewerkers".

'Trucje'

Juist omdat het zo moeilijk is om misstanden te herkennen, is het belangrijk voor banken dat ze kunnen aantonen dat ze er alles aan hebben gedaan om ze te vinden. Volgens Elmas lost dat het probleem niet op. "Er wordt regelmatig gewerkt met targets. Medewerkers proberen zoveel mogelijk dossiers te checken, om te kunnen zeggen dat ze die gecheckt hebben. Door op kwantiteit aan te sturen in plaats op kwaliteit, wordt het wordt een soort trucje."

Om de risico's van witwassen en financiering voor terrorisme zo veel mogelijk te verkleinen, zijn er volgens Elmas strategische keuzes vanuit de top van banken nodig. "Banken kunnen er ook voor kiezen om geen risicovolle financiële producten aan te bieden, of geen zaken te doen met landen waar de regels wat losser zijn". Daarnaast pleit hij voor meer samenwerking met publieke partijen. "Dit probleem moet niet alleen op het bordje van de financiële instellingen terecht komen".