Waarom lhbti'ers kampen met discriminatie en geweld, en wie ze lastigvalt
"Ik heb niets tegen homo's, maar ze moeten wel normaal doen." Dit citaat van iemand die een homo heeft mishandeld, geeft in een notendop antwoord op de eerste vraag uit de kop boven dit artikel. Namelijk dat lhbti'ers door het overgrote deel van de bevolking worden geaccepteerd, behalve als ze het expliciet uitdragen.
Een transgenderstel dat noodgedwongen verhuist na mishandeling en maandenlange pesterijen. De invoering van een discriminatieknop bij taxidienst Uber, nadat een chauffeur een dragqueen had geweigerd in zijn auto. Het gebeurde in de week van Pride Amsterdam, met vandaag het hoogtepunt, de Canal Parade.
Wat drijft mensen om lhbti'ers te mishandelen of discrimineren en hoe vaak gebeurt zoiets?
Als het gaat om geweld tegen homo's en lesbiennes dan zijn de daders vooral groepjes jonge mannen. Het geweld vindt vaak plaats als zij aan het stappen zijn en drank op hebben, zeggen deskundigen.
Ik ben geen homofoob - dat is opvallend genoeg wat de meeste daders benadrukten.
Onderzoeker Laurens Buijs sprak met zeker twintig daders van anti-homogeweld in Amsterdam en bestudeerde nog eens tientallen politiedossiers. "Ik ben geen homofoob - dat is opvallend genoeg wat de meesten benadrukten", zegt de onderzoeker van de UvA.
Buijs vroeg waarom ze het slachtoffer dan in elkaar hadden geslagen. "Dan kwamen de verhalen: die homo keek vies naar me. Of: hij gedroeg zich niet als een echte man."
Hun traditionele mannelijkheid was voor de daders die de onderzoeker sprak zo'n beetje het belangrijkste wat ze hadden. Ze hingen veelal rond op straat en waren al vroeg in aanraking met justitie of hulpinstanties gekomen. "Ze speelden vaak de slachtofferrol: de samenleving moet ons niet."
Straatcultuur
In zijn onderzoek uit 2009 concludeerde Buijs dat ruim een derde van de verdachten van anti-homo-geweld in Amsterdam autochtoon was. Ongeveer hetzelfde percentage van de verdachten was van Marokkaanse afkomst.
"Je zag dat verdachten van Marokkaanse afkomst relatief oververtegenwoordigd waren. Dat wordt heel snel toegeschreven aan de islam, maar die link is slecht te leggen", zegt de sociaalwetenschapper. "Het is meer toe te schrijven aan straatcultuur. Waar mensen vaak weinig met religie hebben, maar waar juist mannelijkheidsproblemen spelen."
De politie gebruikte de resultaten van Buijs' onderzoek in 2013 in een rapport over anti-homogeweld in Nederland. Buijs: "Ik zou het onderzoek graag willen herhalen, want het is alweer tien jaar geleden."
'Ik wil meedoen'
Als het gaat om geweld tegen lesbiennes dan zijn de daders daarentegen vooral mannen die zich juist buitengesloten voelen. "Als die twee vrouwen zien zoenen dan roepen ze dingen als: ik wil meedoen", zegt Hanneke Felten van onderzoeksbureau Movisie, die samen met een collega zo'n 25 slachtoffers heeft geïnterviewd.
De statistieken wijzen op een recente daling in anti-homo-geweld. De politie registreerde vorig jaar 189 incidenten tegenover 239 in 2017. Ook het aantal meldingen van discriminatie vanwege seksuele geaardheid is gedaald.
Maar belangenorganisatie COC zegt zich niet te kunnen vinden in deze cijfers. Het werkelijke aantal gevallen van discriminatie ligt volgens het COC veel hoger, maar slachtoffers zouden het minder vaak melden. Bovendien passen lhbti'ers hun gedrag aan om gevaarlijke situaties te voorkomen.
"We denken heel bewust na over waar we de auto parkeren", zeiden dragqueens Amy en Victoria eerder deze week tegen de NOS. Ze gaan bijvoorbeeld liever niet met make-up, pruik en jurk over straat.
Geweld tegen transgenders en drags loopt sneller uit de hand dan bij andere lhbti'ers, viel Buijs op tijdens zijn onderzoek. "Het is extremer en excessiever. Die agressie wordt aangejaagd door een kortsluiting die als het ware ontstaat bij de dader." Omdat het slachtoffer zo enorm afwijkt van de traditionele genderhokjes: man of vrouw.
Bedreiging
Schrikken van het onbekende, dat is het achterliggende psychologische mechanisme. Als je niet gewend bent aan mannen in vrouwenkleding, intimiteit tussen twee vrouwen of mensen die geen duidelijke sekse hebben, dan valt zoiets in het openbaar meteen op. En dat kan voor een deel van de samenleving als een bedreiging overkomen, zegt de onderzoeker.
In een vorig jaar verschenen SCP-rapport staat dat Nederlanders steeds positiever zijn over homoseksualiteit en genderdiversiteit. Met als kanttekening dat een derde van de bevolking liever bijvoorbeeld niet twee mannen ziet zoenen in het openbaar.
Dat laat volgens gedragspsycholoog Buijs glashelder zien dat deze onderbuikgevoelens wijdverspreid zijn. "De heteronorm van een man die een vrouw moet versieren zit nog zo diep verankerd in ons denken. We overschatten soms de invloed van de moderne tijd."
