'Varkens hebben het moeilijk met hitte, zonder ventilatie gaan ze snel dood'

• Petra Steenhoff

  redacteur Online

Staldieren hebben het moeilijk met deze extreme temperaturen. De afgelopen dagen zijn een paar duizend kippen en varkens bezweken aan de hitte. Voornamelijk door de uitval van de ventilatiesystemen waardoor de dieren geen verse lucht meer krijgen en stikken. Is dat een ongelukkige samenloop van omstandigheden of is de Nederlandse veehouderij niet ingesteld op extreme temperaturen?

"Als de stroom uitvalt, is dat altijd een ongeluk", zegt Thea van Niekerk. Zij is onderzoeker bij Wageningen University & Research. "Normaal gesproken kun je dat opvangen, maar je hebt nu te maken met extreme omstandigheden." Volgens Van Niekerk kunnen staldieren in grote, mechanisch geventileerde stallen bij het uitvallen van de ventilatie met deze hitte al binnen een kwartier dood zijn.

Ventilatie is ontzettend belangrijk, stelt ook André Aarnink, collega-onderzoeker in Wageningen. "Die varkens hebben het al moeilijk met deze hitte, zonder ventilatie gaan ze snel dood." En niet alleen nu het zo warm is, zegt hij. "Ook 's winters als de ventilatie uitvalt, gaan er dieren dood vanwege te hoge concentraties CO2 en ammoniak."

Een goed functionerend alarmsysteem, standaard geïnstalleerd in stallen, is daarom volgens hem van groot belang. Dat moet een waarschuwing geven als het ventilatiesysteem uitvalt. "En daar moet dan door de boer heel adequaat op gereageerd worden."

2100 varkens stikten in de nacht van dinsdag op woensdag in een varkensstal in Maarheeze. Varkensboer Peter van der Linden vertelt in deze video wat er precies gebeurde:

Volgens Aarnink is de veehouderij nog niet helemaal ingericht op hogere temperaturen. "Er zou eigenlijk meteen een generator moeten aanspringen zodra de stroom uitvalt. Ook zouden veehouders meer kunnen investeren in het installeren van koelsystemen zoals vernevel-systemen en warmtewisselaars met grondwaterkoeling."

Hij voelt er niet veel voor om dat verplicht te stellen. "Verplichtingen, daar houd ik niet zo van." Hij ziet meer in zelfregulering. "De boeren hebben er zelf ook baat bij. Het gaat om het welzijn en de gezondheid van hun dieren. Die groeien ook minder en nemen minder voer op als ze het warm hebben." En natuurlijk is ook het verlies van dieren een enorme kostenpost.

Er zijn in Nederland wel bepaalde eisen waaraan stallen moeten voldoen, vertelt Van Niekerk. Die variëren per diersoort. "Alle stallen voldoen volgens mij wel aan de eisen die het klimaatplatform stelt." Volgens Van Niekerk is het dierenleed van de afgelopen dagen dan ook vooral te wijten aan een combinatie van pech en extreme omstandigheden. "Ik lees ook dat de treinen het ineens niet meer doen omdat het zo heet is, dat zal misschien ook met andere systemen zo zijn, dat die het met hitte eerder begeven."

Stallen zitten potdicht

Stichting Wakker Dier ziet dat anders. Volgens woordvoerder Anne Hilhorst hebben boeren zich het afgelopen jaar onvoldoende voorbereid op extreme hitte. "We wisten vorig jaar al dat het heel warm kon worden, dus we hadden maatregelen kunnen nemen. Dat is niet gebeurd en nu zijn er duizenden dieren gestikt en bezweken door de hitte."

Het grote probleem bij varkens is volgens Hilhorst dat de stallen potdicht zitten om te voorkomen dat de omgeving last heeft van de stank van de dieren. "Er kan geen raam open, er is geen vrije ventilatie. Ze komen nooit buiten, dus als dan bijvoorbeeld de ventilatie uitvalt, heb je niks meer. Dan zitten daar tot 5000 varkens met elkaar in een ruimte. Dan is de zuurstof snel op en loopt de temperatuur ook enorm vlug op."

Nationaal hitteplan voor dieren

Stichting Wakker Dier pleit daarom voor een nationaal hitteplan voor dieren "met maatregelen als betere koeling en zorgen dat je echt kan ventileren". "Maar ook bijvoorbeeld de dieren naar buiten laten, zorgen voor schaduw en een modderpoel. Zorgen dat ze kunnen afkoelen met dit weer."

Bij de boeren zelf leeft het onderwerp ook. Onder de hashtag #hittestress geven boeren elkaar op Twitter tips over het koelen van de stallen en de dieren: