Nieuw onderzoek: voor het eerst in wereldgeschiedenis warmt het overal op

De gemiddelde temperatuur op aarde steeg de afgelopen 150 jaar sneller dan ooit. Dat blijkt uit drie nieuwe studies, recent gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Nature. De onderzoekers noemen de huidige opwarming ongebruikelijk.

De wetenschappers reconstrueerden het klimaat van de laatste 2000 jaar. De gegevens lieten zien dat de gemiddelde temperatuur op aarde sinds 1850 1 graad steeg.

Voor de reconstructie werden alle beschikbare klimaatgegevens verzameld van het begin van de jaartelling tot nu. De onderzoekers gebruikten daarvoor niet alleen directe metingen, maar ook koralen, oude ijslagen, schelpen, jaarringen en sediment. Aan de hand van groeiringen van bomen kun je bijvoorbeeld ook zien of een bepaalde periode droog, warm, nat of koud is geweest.

Overal warmer

Voor 1850 waren koude en warme pieken vooral op regionaal niveau. Maar uit het nieuwe onderzoek blijkt dat de temperatuurstijging sindsdien geldt voor 98 procent van de wereld. Het is dan ook voor het eerst in de geschiedenis dat het bijna overal warmer wordt.

De periode in Europa tussen de 16de en 19de eeuw wordt de Kleine IJstijd genoemd. Toen was de temperatuur een stuk lager dan tijdens de middeleeuwse warme periode, de eeuwen daarvoor.

De groep onderzoekers concludeert nu dat de dalende temperatuur in de Kleine IJstijd deels ontstond door vulkaanuitbarstingen. Zo waren er in het begin van de 19de eeuw een aantal grote uitbarstingen, bijvoorbeeld van de Indonesische Tambora-vulkaan in 1815. Nog lagere temperaturen waren het gevolg.

'Laatste stuk van de puzzel'

Wouter Peters, hoogleraar koolstofkringloop aan Rijksuniversiteit Groningen en Wageningen Universiteit, noemt de uitkomsten van deze studies de "laatste stukjes van de puzzel". "Het neemt de laatste twijfel weg, bijvoorbeeld over wat er in de periode voor 100 jaar geleden gebeurde." De Kleine IJstijd wordt door sceptici vaak gebruikt als argument dat het toen ook ineens kouder werd en dat dat dus nu weer kan gebeuren.

De resultaten laten volgens Peters zien dat de klimaattrends de afgelopen 2000 jaar nooit zo sterk zijn geweest als nu. "De trend die we nu zien, is nooit eerder voorgekomen. Deze studies maken de enorme verschillen duidelijk tussen het natuurlijke en huidige klimaat."

Peters vertelt dat er na de reeks vulkaanuitbarstingen in de 19de eeuw, een periode van herstel volgde. "En meteen daarna begon de Industriële Revolutie." Die periode veroorzaakte een toename van de uitstoot van broeikasgassen. De rol van de mens is door de wetenschappers overigens niet direct onderzocht.