PvdA en GroenLinks kruipen naar elkaar toe, is een fusie aanstaande?
Sinds GroenLinks en de PvdA samen in de oppositie zitten, werken ze in de Tweede Kamer vaker samen dan ooit. Dat bleek onder andere bij het tot stand komen van het pensioen- en het klimaatakkoord. Maar op lokaal niveau zijn de twee partijen al veel verder met samenwerken. In sommige gemeenten hebben ze zelfs één gezamenlijke linkse lokale partij opgericht. Lokale politici van GroenLinks en PvdA zijn enthousiast. Velen zouden een fusie toejuichen.
De twee partijen deden vorig jaar in bijna veertig (van de 355) gemeenten met een gezamenlijke kandidatenlijst aan de gemeenteraadsverkiezingen mee. In 2011 waren dat er nog zestien. Dit blijkt uit cijfers die door GroenLinks en de PvdA aan de NOS zijn verstrekt.
Uit de cijfers blijkt ook dat D66 in enkele gemeenten meedoet aan zo'n gezamenlijke lijst. In enkele andere gemeenten hebben GroenLinks en PvdA samen een lokale partij opgericht, zoals Progressief Woerden, waar mensen lid van kunnen worden zonder lid van een van de moederpartijen te zijn. In Waddinxveen doet zich ook een bijzondere situatie voor. Daar hebben PvdA en GroenLinks een gezamenlijke lijst, met daarop vader en dochter Ten Zijthoff; vader Henry ten Zijthoff is PvdA'er en wethouder, zijn dochter Nikki ten Zijthoff is van GroenLinks en raadslid. De SP is voor zover bekend in vrijwel geen enkele gemeente bij zulke samenwerkingsvormen betrokken.
Samenwerking bevalt super
Dat GroenLinks en PvdA in gemeenten steeds meer samen optrekken, hangt samen met de lokale politieke verhoudingen. Het gebeurt vooral in kleinere gemeenten op het platteland, met 20.000 tot 30.000 inwoners, waar lokale partijen sterk zijn en waar links juist minder sterk vertegenwoordigd is. Door samen met één lijst de verkiezingen in te gaan, weten GroenLinks en PvdA in die gemeenten toch een voet tussen de deur te krijgen. De betrokken lokale politici zijn dan ook enthousiast over de samenwerking.
Toine van de Ven, GroenLinks-wethouder namens een gezamenlijke lijst met de PvdA in Vught: "Bij ons bevalt het super. Van welke partij je landelijk bent, doet er hier niet meer toe. Inhoudelijke discussies lopen dwars door de twee partijen heen."
Martin Tikken, voorzitter van GroenLinks in Borne, een van de andere gemeenten waar de twee partijen via een gezamenlijke lijst in de raad zitten: "Misschien is het in kleinere gemeenten noodzakelijker om samen te werken. Maar in grotere steden zie je toch vaak de wet van de communicerende vaten: als de één wint, verliest de ander. Daarom zou het beter zijn ook in de grote gemeenten samen te werken."
Annigje Primowees, namens de PvdA fractievoorzitter van de gecombineerde GroenLinks- / PvdA-lijst in de gemeente Peel en Maas: "We zijn hier klein, het is een beetje door nood gedwongen dus. Maar vanaf dag één gaat het goed, al moesten we natuurlijke even wennen door de verschillende culturen van de partijen."
Zonder uitzondering positief
De NOS heeft de afgelopen weken nog veel meer vertegenwoordigers van gezamenlijke GroenLinks- / PvdA-lijsten gesproken en ze zijn zonder uitzondering positief. Onderlinge verschillen blijken in de praktijk van de lokale politiek reuze mee te vallen. En velen zouden het toejuichen als de twee partijen landelijk meer gaan samenwerken en zelfs zouden fuseren.
Marieke van Noort, fractievoorzitter van Progressief Woerden: "Ik zou het eerste lid zijn want dan hoef ik niet meer te kiezen." Ook Martin Tikken ziet er grote voordelen in. PvdA'er Jan Helmer, namens beide partijen fractievoorzitter in de gemeente Zuidplas: "Ik ben er voorstander van, want we hebben baat bij een bredere progressieve stroming."
Wethouder Ten Zijthoff: "Als ik kijk naar de ervaringen die we hier in Waddinxveen hebben en de resultaten die we ermee bereiken, zou het heel goed zijn." Niet iedereen is overigens voor een fusie. Nikki ten Zijthoff zou het al mooi vinden als de twee partijen gezamenlijk de volgende kabinetsformatie in gaan en afspreken niet zonder elkaar te gaan mee-regeren.
De lokale samenwerking van PvdA en GroenLinks roept herinneringen op aan de totstandkoming van het CDA. Die partij is ontstaan uit een fusie van drie christelijke partijen, de ARP, de CHU en de KVP. Lokale afdelingen van deze drie partijen werkten al heel nauw samen, toen de landelijke partijbesturen daar nog helemaal niet aan toe waren. Uiteindelijk kwam het CDA onder sterke druk van de lokale afdelingen in 1980 officieel tot stand.
Ik denk dat we bij volgende Kamerverkiezingen aan tafel moeten om te kijken hoe je een aantrekkelijk alternatief vormt.
Zo ver zijn GroenLinks en PvdA nog lang niet. Maar volgens onbevestigde berichten praten de partijleiders Klaver en Asscher achter de schermen wel over een vorm van samenwerking bij de komende Tweede Kamerverkiezingen, uiterlijk in 2021.
Eerder dit jaar pleitte GroenLinks-voorman Jesse Klaver voor een Keerpunt 21, van 2021, en dat was een verwijzing naar Keerpunt 72, het linkse samenwerkingsverband van PvdA, D66 en PPR (inmiddels opgegaan in GroenLinks) onder leiding van PvdA-voorman Den Uyl uit 1972.
En PvdA-leider Lodewijk Asscher zei onlangs in de podcast Betrouwbare Bronnen dat hij hoopt dat links de volgende formatie ingaat met de afspraak alleen samen in een kabinet te gaan zitten of anders niet: "Ik denk dat we bij volgende Kamerverkiezingen aan tafel moeten om te kijken hoe je een aantrekkelijk alternatief vormt. Dus stel dat het zou lukken om samen met de SP en GroenLinks aan te geven 'we doen samen uit samen thuis na de verkiezingen', dat zou een waanzinnig krachtig signaal zijn. Dan heb je een blok gevormd en dan moet een rechtse partij of twee rechtse partijen bij een links en progressief blok."
Het lijkt er dus op, dat er bij de volgende Kamerverkiezingen sowieso een vorm van nauwere samenwerking komt tussen PvdA en GroenLinks. Op betrokkenheid van de SP rekenen beide partijen niet, omdat de SP sinds de verkiezingsnederlagen van dit jaar meer met zichzelf bezig is.
Overigens is vaker geprobeerd nauwere samenwerking op links tot stand te brengen. PvdA-voorman Bos sprak er bijvoorbeeld over met GroenLinks-leider Halsema (en met Jan Marijnissen van de SP) en PvdA-leider Samsom met GroenLinks-voorman Van Ojik, maar dat bleef altijd vruchteloos.
Bij die gelegenheden zat de PvdA meestal in de regering en was ze veel groter dan GroenLinks. De één had er dus altijd meer belang bij dan de ander. Nu zitten ze beide in de oppositie en zijn ze, in de peilingen, ongeveer even groot. In die zin is het uitgangspunt voor nauwere samenwerking nooit zo goed geweest.
Als het GroenLinks en PvdA lukt om samen nauwer op te trekken, zou dat ook om een andere reden opmerkelijk zijn: de afgelopen twintig jaar was er sprake van een steeds verdergaande politieke versplintering, met de oprichting van nieuwe partijen als de LPF, de PVV, de PvdD, 50Plus, Denk en Forum voor Democratie.
