Klimaatakkoord: lasten anders verdeeld, waarschijnlijk meer draagvlak

Een verschuiving van de klimaattaks van burgers naar bedrijven en het aanpassen van de energiebelasting: met die veranderingen aan de oorspronkelijke klimaatplannen poogt de coalitie de lasten eerlijker te verdelen.

Na maanden van onderhandelen zijn VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het eens. Na de presentatie van het concept-akkoord eind vorig jaar bleken er al snel flinke tegenstellingen over onderdelen van de plannen te zijn.

Inmiddels zijn er compromissen gesloten en nieuwe plannen gemaakt. Vrijdag worden ze gepresenteerd, een aantal hoofdlijnen is al bekend.

Zo gaat de rekening voor gas omhoog, die voor elektriciteit omlaag en komt er voor huishoudens een korting op de energiebelasting. Ook komt er onderzoek naar rekeningrijden, wordt er fors geïnvesteerd in verduurzaming van de landbouw en worden elektrische auto's minder gesubsidieerd dan aanvankelijk de bedoeling was.

Het totale pakket is nog niet bekend maar volgens bronnen zouden de klimaatdoelen - 49 procent minder uitstoot van broeikasgassen in 2030 ten opzichte van 1990 - met dit nieuwe pakket haalbaar zijn.

Gas duurder, elektra goedkoper

Gas wordt de komende jaren flink duurder. Per kubieke meter gas gaat de Nederlander 10 cent meer belasting betalen. Dat komt voor een gemiddeld huishouden neer op 150 euro hogere kosten per jaar. Deze extra kosten worden gecompenseerd doordat elektriciteit juist goedkoper wordt.

Daarnaast krijgen huishoudens een grotere vrijstelling voor energiebelasting, waardoor de rekening volgens het kabinet omlaag gaat. Ook zal het bedrijfsleven meer gaan bijdragen aan de Opslag Duurzame Energie (ODE), zodat de kosten voor consumenten lager worden. Als huishoudens van het gas af gaan levert dit meer voordeel op dan nu het geval is.

Rekeningrijden

Op rekeningrijden rust geen taboe meer: er komt een onderzoek naar. Het kabinet laat een commissie drie opties bekijken. Daaronder een voorstel om rekeningrijden alleen voor elektrische auto's in te voeren (die nu geen wegenbelasting en geen accijns betalen), maar ook een vorm van rekeningrijden voor alle auto's. En een vorm waarbij ook nog een spitsheffing komt, voor alle auto's.

Vooral de VVD was lang een tegenstander van rekeningrijden. Maar als de belasting via de pomp straks terugloopt, moet er iets gebeuren om de terugvallende inkomsten op te vangen. De partij hoopt nu op de variant waar alleen elektrische auto's betalen per gereden kilometer en benzine- en dieselauto's worden ontzien. Het is de bedoeling dat een volgend kabinet beslist over de variant van rekeningrijden die wordt ingevoerd.

Elektrische auto's

Het kabinet wil elektrisch rijden stimuleren, maar het oorspronkelijke plan van 6000 euro subsidie in 2021 staat niet meer in de plannen.

Naar verwachting wordt dat ongeveer de helft. Er zal ieder jaar opnieuw naar de subsidies gekeken worden om over-subsidiëring te voorkomen.

Om mensen die niet elektrisch rijden nog niet op te hoge kosten te jagen gaat de geplande accijnsverhoging voor benzine niet door.

CO2 heffing

Vervuilende industrieën gaan de komende jaren steeds meer betalen voor de CO2-uitstoot van hun industrie. De taks begint in 2021 met 30 euro per te veel uitgestoten ton CO2 en zou oplopen tot 150 euro per te veel uitgestoten ton. Dit gaat verder dan de oorspronkelijke plannen en zo beoogt het kabinet de lasten eerlijker te verdelen.

Warmtefonds

Er komt een warmtefonds waar het kabinet 50 tot 80 miljoen per jaar voor uit trekt. Hieruit kunnen particulieren investeringen doen om verduurzamingen te realiseren zoals bijvoorbeeld isolatiemaatregelen, warmtepompen en hybridekachels.

Het kabinet denkt dat dit fonds ook particuliere geldschieters zal aanzetten voor vele miljarden aan investeringen.

Landbouw

Ook het inkrimpen van de landbouw, lange tijd vanwege economische belangen taboe, staat in de plannen. Naar verwachting bijna 1 miljard euro extra wordt tot 2030 uitgetrokken voor vergroening van de land- en tuinbouwsector.

Een deel van het geld is bedoeld voor boeren in de veenweidegebieden die willen stoppen of hun bedrijf willen verplaatsen. Door de droogte vinden in deze gebieden verzakkingen plaats. Daarom moet snel worden ingegrepen. Als veen verdroogt, komen er broeikasgassen, vooral CO2, vrij.

Ook is het de bedoeling dat er 60 miljoen euro wordt gestoken in een stopregeling voor varkensboeren. Zij kunnen zich hiervoor vanaf augustus vrijwillig aanmelden. Boeren in gebieden met veel stankoverlast, zoals Noord-Brabant, komen het eerst in aanmerking.

De verwachting is dat door deze plannen de CO2-reductie in de agrarische sector bijna verdubbeld wordt van 3,5 naar 6 megaton.

'Scherpe kantjes er wat af'

Stichting Natuur en Milieu ziet "interessante dingen" in het akkoord, maar volgens Marjolein Demmers zal het nog heel erg aan de details en de uitwerking liggen om echt een goed oordeel te kunnen vellen.

De Partij voor de Dieren vindt de plannen niet ver genoeg gaan en vindt dat de coalitie te veel dingen vooruit schuift.

Forum voor Democratie-leider Baudet noemt de plannen "volstrekt irrationeel". Volgens Baudet gaat het mensen veel geld kosten en worden er duizenden miljarden euro's verspeeld.

De partijen die nodig zijn voor steun in de Eerste Kamer, waaronder GroenLinks en PvdA reageren positiever.

Volgens GroenLinks-leider Klaver komen de plannen "meer dan ooit" de kant van GroenLinks op. PvdA-leider Asscher is ook positief maar is ook benieuwd naar de verdere invulling van de plannen, en wie uiteindelijk van welke plannen welke rekening gaat betalen.

Politiek verslaggever Ron Fresen: "Door de scherpe kantjes van de oorspronkelijke plannen af te halen hoopt de coalitie op voldoende draagvlak."

Morgen zijn de regeringspartijen nog bijeen om de laatste puntjes op de i te zetten, vrijdag is dus de presentatie. "Natuurlijk gaan partijen daarna hun eigen rekensommetjes maken."