iTunes verdwijnt en wordt muziekgeschiedenis

• Nando Kasteleijn

  redacteur Tech

Toen muziek streamen nog een jongensdroom was van Spotify-oprichter Daniel Ek, was Apple heer en meester in de muziekwereld. Dat kwam door een krachtige combinatie: de iPod - waar je mp3-nummers op kon afspelen - en iTunes, jarenlang de manier om je muziek te beheren.

Maar na bijna 20 jaar zet Apple een punt achter iTunes, zo maakte het maandagavond bekend. Het programma op de Mac wordt vervangen door drie verschillende apps (muziek, podcast en Apple TV). Het programma blijft in de huidige vorm nog wel beschikbaar op Windows, maar aan alles is te merken dat Apple er zelf afscheid van neemt.

En daarmee wordt een stuk muziekgeschiedenis afgesloten, het is het einde van een tijdperk. De tijd waarin je gigabytes aan muziek bij je had, eerst op een mp3-speler en vervolgens op je telefoon. En de tijd waarin je niet meer hoefde te betalen voor een heel album als je alleen dat ene nummer leuk vond. Functies die nu allemaal zijn overgenomen door streamingdiensten.

iTunes, de jukebox

"Het is heel belangrijk geweest", zegt muziekjournalist Atze de Vrieze van 3voor12. "Apple heeft met de iPod een revolutie veroorzaakt op de muziekmarkt. En daar was iTunes als software onlosmakelijk mee verbonden; het bleek een succesvolle manier om mp3'tjes te kopen."

De hoogtepunten van bijna 20 jaar iTunes:

Bij de introductie noemde Apple iTunes een 'jukebox' en werd de mogelijkheid benadrukt om muziek, die je tot dat moment alleen op cd's bij je kon dragen, in te laden en te beluisteren via je computer. Dit was uiteraard puur voorsorteren op de mogelijkheid die een paar maanden later kwam: de ingeladen muziek meenemen op je iPod.

Maar, zo tekent De Vrieze aan, het leidde ook tot ongewenste gevolgen. "Opeens hadden mensen een iPod te vullen. In die zin gaf de iPod de aanzet tot illegaal downloaden." Daar was de muziekindustrie uiteraard niet blij mee, dus wat volgde was een digitale muziekwinkel: de iTunes Store.

Dat leidde in eerste instantie tot een grote strijd tussen de muziekindustrie en Steve Jobs, zegt De Vrieze. "Platenlabels wilden dezelfde tarieven als in een winkel: 6 tot 7 euro voor een singeltje. Apple was ervan overtuigd dat 99 cent beter zou werken en daar hebben ze gelijk in gekregen."

"Voor artiesten is iTunes heel belangrijk geweest", zegt muzikant Aafke Romeijn. "Mijn eerste ervaring was overigens als gebruiker in 2005, toen ik mijn eerste iPod kocht. De kwaliteit van de muziek was beter dan als je het downloadt en daarbij steunde je ook de artiest."

Acht jaar later maakte Romeijn zelf haar debuut op iTunes. "Het was heel bijzonder om het daar te zien verschijnen." Ook al bestond Spotify toen al, toch was voor haar iTunes in de jaren erna de grootse bron van inkomsten. "Tot 2016 ongeveer, maar Spotify heeft het wel snel ingehaald."

Erop terugkijkend denkt Romeijn dat het product baanbrekend was. "Voor het eerst had je een manier waarop je met een druk op de knop muziek kon kopen. Het was toentertijd ook gebruiksvriendelijk."

(On)overzichtelijke mediahub

Dat imago is het inmiddels kwijtgeraakt. Want waar iTunes begon als jukebox, groeide het in de jaren daarna uit tot een mediahub, die in essentie nooit is veranderd. Dat leidde de afgelopen jaren ook tot kritiek: Apple wilde veel te veel in iTunes kwijt.

Naast muziek, werd het ook de plek waar je video's kon kijken, podcasts kon luisteren en e-books kon kopen. En tot 2011 hadden iPhone-bezitters iTunes nodig om hun telefoon te synchroniseren.

Een incident dat nog altijd aan iTunes kleeft, is een keuze uit 2014 om een nieuw album van U2, Songs of Innocence, ongevraagd toe te voegen aan het albumoverzicht van een half miljard klanten. The Washington Post-columnist Chris Richards noemde het dystopische spam.

Apple zag in 2001 scherp hoe consumenten de jaren erna muziek zouden gaan luisteren, maar het concern miste de boot bij streaming. Pas in 2015, zeven jaar na de lancering van Spotify, kwam Apple met zijn eigen streamingdienst: Apple Music. Net als bij iTunes kocht Apple hiervoor de dienst van een andere partij, Beats Music. Het is nog altijd de grootste overname uit Apples geschiedenis: 3 miljard dollar.

Er ontstond een tweestrijd: Apple Music versus Spotify. Onlangs bereikte de Zweedse concurrent de 100 miljoen betalende abonnees, meer dan het dubbele van Apple. In Europa en zeker ook in Nederland is Spotify dé manier om naar muziek te luisteren. In de VS ligt dat anders, daar is Apple Music inmiddels groter.

"De rol van Apple is niet uitgespeeld", zegt De Vrieze, "maar Spotify is wel veruit de blikvanger."

"Als ik kijk naar mijn inkomsten, dan is Spotify nu verreweg het belangrijkst", zegt Romeijn. "In de VS doe ik het goed op Amazon, Apple komt erachteraan. iTunes, rest in peace", besluit Romeijn.