Filmfestival in Cannes inclusiever, of juist een 'stap terug in de tijd'?

• Iris de Graaf en Robert Chesal

  redacteuren Buitenland

De officiële filmposter van het 72ste filmfestival in Cannes, dat morgen eindigt, laat een duidelijk beeld zien: vrouwen aan de top. Op de poster zien we de beroemde regisseur Agnes Varda. Ze staat op de rug van een technicus, om het perfecte shot te draaien voor haar eerste film La Pointe Courte, die ze maakte toen ze in de 20 was.

De filmposter is een eerbetoon aan Varda, die eind maart overleed. Varda is één van de enige twee vrouwen die ooit een Palme d'Or ereprijs heeft gewonnen. En dan alleen nog maar de 'ereprijs', de echte Gouden Palm is in 72 jaar tijd slechts één keer door een vrouw gewonnen, namelijk door Jane Campion in 1993.

Daar moest verandering in komen. Vorig jaar werd er geprotesteerd tegen het filmfestival onder leiding van actrice en toenmalig juryvoorzitter Cate Blanchett. Een groep vrouwen eiste gelijkheid en meer credits voor vrouwelijke regisseurs. Aanleiding was dat er van de 21 regisseurs die in 2018 in de schijnwerpers werden gezet, er slechts 3 vrouw waren.

De festivaldirecteuren gingen overstag en ondertekenden een convenant - bedoeld voor alle filmfestivals - om vrouwen op gelijke voet met hun mannelijke collega's te plaatsen. Ook beloofde de organisatie het festival dit jaar inclusiever te maken. Is dat gelukt?

Vrouwen lijken niet tevreden met de stappen die het festival heeft genomen. Maar dat wil niet zeggen dat er dit jaar niets veranderd is. Het festival heeft bijvoorbeeld voor het eerst een speciale hotline voor seksuele intimidatie opgezet, en er is een kinderopvang tijdens het 12-daagse evenement. Hoewel het initiatief werd toegejuicht, kunnen er slechts elf kinderen terecht, wat vrij weinig blijkt te zijn voor de duizenden bezoekers van het evenement.

Ook krijgt Cannes dit jaar kritiek omdat de ereprijs opnieuw naar een mannelijke regisseur is gegaan, Alain Delon. Toen bekend werd dat hij daarvoor genomineerd was, werd een online petitie getekend door bijna 27.000 vrouwen die niet wilden dat Delon een prijs in ontvangst zou nemen. Hij wordt bekritiseerd vanwege uitspraken over geweld tegen vrouwen, en het aanhangen van extreemrechts gedachtegoed.

Het feit dat de prijs dit jaar toch naar Delon is gegaan, voelt voor Melissa Silverstein, de oprichter van de petitie tegen Delon, als "een stap terug in de tijd".

Daarnaast is het aantal vrouwelijke regisseurs dat meedingt naar de hoofdprijs nog steeds vrij beperkt. Dit jaar doen vier films van vrouwelijke regisseurs mee, slechts één meer dan vorig jaar.

"Cannes is medeverantwoordelijk voor de discriminatie van vrouwen in de filmindustrie", zegt actrice Romana Vrede, die in 2017 de Theo d'Or won voor beste vrouwelijke toneelspeler. "Ze hebben vorig jaar beterschap beloofd, dus dit jaar hadden ze beter kunnen doen. Maar Cannes is niet de enige die dat bepaalt. Daar zijn ook de producenten, castingdirecteuren, investeerders en alle andere schakels in de filmindustrie bij betrokken."

Gerhard Busch, een filmjournalist die elk jaar aanwezig is op het filmfestival, kijkt er anders tegenaan. "Cannes doet het dit jaar beter dan de afgelopen jaren als het gaat om inclusiviteit. Zo zijn er vier hele goede titels, van vrouwen, die echt grote kans maken op de Gouden Palm. Je weet natuurlijk nooit wat de jury uiteindelijk besluit, maar de film Portrait de la Jeune Fille en Feu van Céline Sciamma maakt een grote kans om morgen te winnen. Als één van de vrouwen dit jaar wint, is zij het wel".

Maar die ereprijs voor Alain Delon dan? Ook daarin ziet Busch niet per se een probleem: "Hij is ook een hele goede en belangrijke acteur. Hij krijgt die prijs voor al zijn werk, voor alles wat 'ie heeft gedaan voor de filmindustrie. Er moet wel echt een misdaad gepleegd worden voordat je iemand zo'n prijs ontzegt".

Volgens Busch is het belangrijk dat Cannes zich hoe dan ook vasthoudt aan kwaliteit. Hij citeert Thierry Frémaux, de artistiek directeur van het filmfestival: "Als vrouwen goede films maken, selecteer ik ze ook." Busch benadrukt dat het festival dit jaar kwalitatief heel erg goed is. "Ik heb een stuk of twintig films bekeken, en ze waren écht heel goed". Dat is, volgens hem, waar het festival om draait en moet blijven draaien.

Daar plaatst actrice Romana Vrede vraagtekens bij. "Mensen roepen heel vaak 'we kijken niet naar man of vrouw, zwart of wit. We kijken alleen naar kwaliteit.' Was dat maar waar. De filmindustrie kiest meestal juist voor gemak. De producenten kijken altijd in het geijkte bakje, ze gaan op zoek naar de mensen die ze kennen. Mensen die op zichzelf lijken. Dat zijn meestal witte, heteroseksuele mannen. Dus als een filmfestival zegt voor kwaliteit te kiezen, vind ik dat een nobel streven. Maar dat is niet wat ze op dit moment doen."