Hoe kan het dat 20.000 kinderen een verkeerde eindtoetsuitslag kregen?

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Van de ongeveer 175.000 basisschoolleerlingen in groep 8 die een eindtoets hebben gemaakt, hebben er 20.000 een verkeerde uitslag gekregen, zo werd vandaag bekend. In de meeste gevallen heeft dat geleid tot een verkeerd toetsadvies. Wat ging er mis?

Alle leerlingen in groep 8 krijgen eerst van hun school een advies over het best passende niveau in het voortgezet onderwijs; het schooladvies. Daarnaast maken alle leerlingen, sinds 2015, verplicht een eindtoets. Die eindtoets is een tweede onafhankelijk advies naast het schooladvies. Dat is leidend, maar als de uitkomst van de eindtoets hoger is moet de school het advies wel heroverwegen, waardoor het uiteindelijk advies ook hoger kan zijn.

Scholen kunnen kiezen uit de Centrale Eindtoets (voorheen Cito) en vier andere toetsen. Omdat er verschillende toetsen worden aangeboden, moet elke toets even makkelijk of moeilijk zijn. Ook moet de normering bij iedere toets hetzelfde zijn.

Grenzen

Dit jaar werden voor het eerst de grenzen van toetsadviezen (vmbo, havo, vwo) gezamenlijk vastgesteld. En daar ging het fout. De grenzen waarbij van de ene categorie werd overgegaan naar de andere, bijvoorbeeld van havo/vwo naar vwo, zijn bij de vier commerciële toetsen niet op dezelfde manier vastgesteld als bij de Centrale Eindtoets.

Verwarrend? Zie het zo: als de leerling 537 tot 540 punten had, dan moet het advies eigenlijk havo zijn. Nu was bij een andere toets de grens bijvoorbeeld 535-538. Door de foute berekening kregen 'havo-leerlingen' ten onrechte een vwo- of vmbo-advies.

Heel vervelend, zeggen minister Slob en de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS), maar gelukkig is het nu naar buiten gekomen en niet later. "In sommige gevallen betekent dat dus dat het advies toch weer naar beneden wordt bijgesteld. In andere gevallen lag dat heroverwogen advies al bij de middelbare school. Dat moet dan opnieuw", zegt Ingrid Doornbos, vice-voorzitter van AVS.

Daar kan je op twee manieren naar kijken, zegt Doornbos. "Aan de ene kant is het heel droevig, want die kinderen waren misschien toch best wel trots op het heroverwogen advies. Maar aan de andere kant: als ze dan op dat vwo waren beland en dat was te moeilijk gebleken, dan was dat ook droevig geweest."

De leerlingen hoeven de eindtoets niet opnieuw te maken. Er wordt wel een nieuw advies gegeven en dan kunnen middelbare scholen de leerlingen misschien toch anders plaatsen. "Het is enorm veel werk dat eraan komt", aldus de AVS.

De dochter van de Maastrichtse Maud Winants Noben was ook de dupe van een verkeerd toetsadvies. Haar schooladvies was havo, maar de toetsuitslag was vwo. Winants Noben wist meteen dat er iets niet klopte. "Als je je als ouder een beetje interesseert in het schoolwerk van je kind, weet je of een niveau te hoog is. En ik weet dat ze vwo niet aankan", vertelt Winants Noben aan de NOS.

Winants Noben kreeg al op 14 mei een e-mail van de school waarin verteld werd dat er een fout was gemaakt bij de berekening van de toets. "De school kan er niets aan doen, de leerlingen ook niet. Ze hebben heel duidelijk gecommuniceerd en meteen doorgegeven dat ze het schooladvies hanteren." En dat schooladvies, daar stond het gezin achter. "Ik vertrouw blind op het schooladvies. Mijn dochter volgt daar al acht jaar onderwijs, de leerkrachten kennen haar al acht jaar, ik krijg al acht jaar rapporten."

Ook haar dochter was het eens met het havo-advies. "Ze vond het niet erg. Ze zei alleen: o ja, verkeerd advies. Maar mam, ik ga gewoon naar de havo."

Toch waren er ook kinderen in haar klas die wel een groot verschil merkten tussen de adviezen. "Op de school waren vrij veel leerlingen die een vmbo-advies hadden gekregen van de school, en een vwo-advies van de eindtoets. En als je je dan niet interesseert in het schoolwerk van je kinderen, dan kan ik me wel voorstellen dat je in paniek raakt."

Ook de zoon van Mariska Seelen, die op school zit in Panningen in Limburg, kreeg een hoger advies te horen. Van school hoorde hij vmbo-k, van de toets vmbo-t/havo. "Wij waren heel trots dat hij hoger had gescoord, want wij dachten altijd al dat hij meer in zich had", zegt Seelen. "Maar toen kreeg hij vandaag die brief mee naar huis... ja, dat is wel jammer."

Niveau A of niveau B?

Seelen heeft een week lang getwijfeld over wat ze moest doen met de toetsuitslag, toen ze nog niet wist dat die fout was. "Mijn zoon gaat in België naar een middelbare school en daar werkt het iets anders. Niveau B is vergelijkbaar met vmbo hier, en niveau A met havo/vwo. Nu twijfelde ik opeens: moet ik hem niet gewoon naar A sturen? Ik ben er echt heel erg mee bezig geweest."

Uiteindelijk besloot gezin Seelen om de zoon gewoon bij niveau B in te schrijven. Daar is ze nu blij mee. "En gelukkig heeft hij er geen last van gehad." Dat is niet te zeggen over de rest van de gedupeerden in zijn klas. "Vijf leerlingen kregen een te hoog advies, en een moet nu naar een andere brugklas. Het is echt heel jammer dat die fout is gemaakt."

De PO-Raad, de koepelorganisatie van basisscholen, en de VO-raad, de koepelorganisatie voor middelbare scholen, willen dat er iets gaat veranderen. De organisaties pleiten voor één toezichthouder op de eindtoetsen. "Nu zijn te veel verschillende partijen betrokken bij de totstandkoming van een eindtoetsadvies. Als dit niet mogelijk is, zou het aantal eindtoetsen weer moeten worden beperkt tot één toets", aldus de VO-raad.