Docu misbruik in Poolse kerken is hoofdpijndossier voor regeringspartij

• Luuk von Burg

  redacteur Bureau Berlijn

De Poolse regeringspartij PiS gaat voorlopig nog aan kop in de peilingen van de Europese verkiezingen. Maar een documentaire over misbruik in de katholieke kerk, die zeer invloedrijk is in Polen, kan voor de grootste partij een kantelpunt worden in de campagne.

In de film Vertel niemand komen verschillende verkrachtingszaken naar voren en confronteren slachtoffers priesters met hun daden. De reportage van ruim twee uur is op YouTube in zes dagen zo'n 19 miljoen keer bekeken en zorgt voor veel opschudding. Het geeft een indringend beeld van de manier waarop de kerk, de samenleving en de politiek in het EU-land met elkaar verweven zijn.

De documentaire is ondertiteld in het Engels op YouTube geplaatst:

In het conservatieve Polen speelt de kerk nog altijd een grote rol in het dagelijkse leven. 40 procent van de inwoners gaat 's zondags naar de mis.

Ook regeringspartij PiS is zeer katholiek-gezind. Naar aanleiding van de documentaire heeft de partij weliswaar de gevangenisstraf voor misbruik van kinderen verhoogd naar 30 jaar, maar de partij worstelt ook met de kwestie. Vorige maand verdedigde partijleider Jaroslaw Kaczynski de kerk nog fel: "Wie een vinger uitsteekt naar de katholieke kerk, om haar te vernietigen, steekt een vinger uit naar Polen", zei hij op een bijeenkomst. Hij voegde er later nog aan toe: "Er is geen Polen zonder kerk."

In het licht van de documentaire herinnert oppositiepartij Burgerplatform (PO) Kaczynski maar al te graag aan zijn uitspraken. "Wie een vinger uitsteekt naar kinderen, steekt een vinger uit naar Polen", refereert PO-partijleider Grzegorz Schetyna aan de woorden van zijn concurrent.

Henryk Jankowski

Veel Polen reageren geschokt op de documentaire. Zo is te zien dat het standbeeld van priester Henryk Jankowski (1936-2010), die voor veel katholieken gold als een boegbeeld van de kerk, omver wordt getrokken door activisten. Jankowski werd verdacht van pedofilie en verkrachting van jonge kinderen. Hij is hiervoor nooit veroordeeld, maar het onderzoek loopt nog altijd. Hij heeft misbruik altijd ontkend en noemde de verdachtmaking "een smaadcampagne van de Joden".

Eerder dit jaar was regeringspartij PiS al een campagne gestart tegen de lhbt-gemeenschap in Polen. De partij legt een link tussen homoseksualiteit en pedofilie en waarschuwt voor "het gevaar daarvan voor de Poolse kinderen en het gezin".

Ook daarop kwam kritiek van oppositieleider Schetyna: "U begrijpt totaal niet waar de bedreiging van kinderen nou werkelijk vandaan komt. U rent weg van het ware probleem van pedofilie", zei hij.

Robert Biedron, de openlijk homoseksuele partijleider van de progressieve partij Wiosna (Lente), riep op om Vertel niemand op de publieke tv-zender uit te zenden. Zonder succes. Toen zijn partij de film wilde projecteren op een gebouw naast een kerk, werd de beamer in beslag genomen en het evenement beëindigd door de politie.

'Kan fout gaan'

PiS staat in de peilingen voor de Europese verkiezingen van volgende week nog wel bovenaan, maar de partijtop is er niet gerust op. "Ja, de verkiezingen kunnen nog fout lopen", zei Adam Bielan, die op de Europese kandidatenlijst staat. "We zijn allerminst zeker van de overwinning."

Of de documentaire ook de partij schade gaat toebrengen, moet blijken op 26 mei. Dan kunnen de ruim 30 miljoen Polen naar de stembus.