Krimpende biodiversiteit bedreigt menselijk leven, waarschuwt onderzoek

Planten- en diersoorten op aarde nemen in zo'n rap tempo af, dat ook het menselijk leven wordt bedreigd. Dat komt naar voren uit een groot wetenschappelijk onderzoek naar de biodiversiteit op aarde van Ipbes, een aan de Verenigde Naties gelieerde organisatie.

Een miljoen van de naar schatting acht miljoen soorten worden de komende decennia met uitsterven bedreigd. De wetenschappers van Ipbes bekeken voor hun onderzoek meer dan 15.000 studies. Hun eindrapport verschijnt vandaag in Frankrijk. Daaruit blijkt dat soorten nu tientallen tot honderden keren sneller uitsterven dan gemiddeld de afgelopen tien miljoen jaar.

"Biodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen vormen het belangrijkste vangnet voor het menselijk leven", zegt medevoorzitter Sandra Díaz van Ipbes. "Dat vangnet staat op knappen." Daarmee staan ook vrede en veiligheid op het spel, stellen de onderzoekers.

'Direct gevolg menselijk handelen'

Het verlies van biodiversiteit is een "direct gevolg van menselijk handelen", stellen de onderzoekers. De oorzaken zijn veranderingen in het gebruik van land en zee, uitbuiting van organismes, klimaatverandering, vervuiling en de komst van invasieve exoten. Daaraan ten grondslag liggen onder andere de groei van de wereldbevolking en de nog sneller stijgende consumptie. Ipbes pleit daarom onder meer voor een duurzame economie, vermindering van afval en betere voorlichting.

Aan het onderzoek hebben 145 auteurs uit 50 landen meegewerkt, onder wie vier Nederlanders. Het doel van Ipbes is om overheden beter te kunnen informeren voor maatregelen die de komende tien jaar genomen worden. Het rapport komt op een belangrijk moment: volgend jaar loopt een akkoord over biodiversiteit af dat in 2011 werd gesloten. Het nieuwe onderzoek zou als input kunnen dienen voor een nieuw akkoord.

In 2016 kwam de organisatie ook al met een alarmerende rapporten over de biodiversiteit van afzonderlijke regio's. In het nieuwe rapport schetst Ipbes voor het eerst een mondiaal beeld van de stand van de biodiversiteit.

'Ongenadig tempo'

"Op alle fronten gaan ecosystemen en de biodiversiteit in een ongenadig tempo achteruit", zegt universitair hoofddocent ecologie Patrick Jansen van de Wageningen Universiteit. Jansen is niet betrokken bij het onderzoek, maar heeft het wel al ingezien.

"Tot dusver kregen we informatie fragmentarisch", zegt Jansen. "De afgelopen tijd hebben we al gehoord van de grutto waar het niet goed mee gaat. Insecten doen het slecht. Ipbes heeft voor het eerst geprobeerd overzicht te krijgen en ook de consequenties voor mensen in kaart gebracht. Dat is nog nooit op deze schaal gedaan."

Consequenties

Het is hoog tijd voor actie, zegt Jansen, die aanstipt dat 40 procent van de amfibieën met uitsterven wordt bedreigd en een kwart van de zoogdieren. Bovenop de diersoorten die als geheel op het punt van uitsterven staan, zoals de Javaanse neushoorn, de Filipijnse krokodil, de dwergwasbeer en de bruine slingeraap, zijn er nog veel meer diersoorten waarvan bepaalde populaties uit gebieden verdwijnen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Afrikaanse olifant, die op veel plaatsen in Afrika niet meer voorkomt.

De consequenties zijn talrijk, zegt Jansen. "Dieren en planten hebben niet alleen een intrinsieke waarde; het recht om te bestaan. Mensen zijn er ook van afhankelijk. Veel groente en fruit is afhankelijk van bestuiving door insecten. De visserij is afhankelijk van gezonde vispopulaties. Natuurgebieden hebben ook functies, ze reguleren het klimaat, produceren voedsel en voorkomen overstromingen."

Het Wereld Natuur Fonds noemt het rapport verontrustend. "Dit is een ongekende wake-upcall van wetenschappers: we verliezen natuur op een schaal en met een snelheid die we niet eerder hebben meegemaakt. Er worden meer plant- en diersoorten met uitsterven bedreigd dan ooit in de menselijke geschiedenis", zegt directeur Schuijt.

De organisatie roept op om snel tot een wereldwijd akkoord te komen over biodiversiteit, vergelijkbaar met het Klimaatakkoord van Parijs. In Nederland werd in december een deltaplan voor het herstel van biodiversiteit gepresenteerd. Daarbij moeten boeren een grote rol gaan spelen.