'Werkomgeving universiteiten voor veel medewerkers onveilig'

Universiteiten in Nederland slagen er niet in hun medewerkers een veilige werkomgeving te bieden, concluderen vakbonden FNV en VAWO. Uit hun onderzoek komt naar voren dat de helft van de universiteitsmedewerkers op een afdeling werkt waar sprake is of was van een onveilige werkomgeving. Vergelijkbare conclusies trekt het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) na een onderzoek onder vrouwelijke medewerkers.

Het gaat om onder meer roddelen, pesten, bedreigingen, machtsmisbruik, vernederen, uitsluiten, het achterhouden van informatie, seksuele intimidatie en zogeheten scientific sabotage. Daarbij worden onderzoekers belemmerd in hun promotie, wordt hun naam niet genoemd boven een wetenschappelijke publicatie of worden ze op een andere manier gedwarsboomd in hun wetenschappelijke carrière.

Vrouwen

FNV en VAWO hielden een enquête onder ruim duizend universiteitsmedewerkers. Van de ondervraagden heeft 40 procent persoonlijk te maken gehad met een onveilige werksituatie. Van deze groep verkeert 44 procent nog steeds in een onveilige werksfeer. Vrouwen zijn vaker slachtoffer: 44 procent van de vrouwelijke respondenten spreekt van een negatieve ervaring op werk, tegen 35 procent van de mannen.

De Vereniging van Universiteiten (VSNU) is geschrokken van de cijfers. "Wij nemen het erg serieus", zegt woordvoerder Bart Pierik. "Wij willen staan voor een veilige werkomgeving. Daar doen wij van alles aan. We geven trainingen, hebben klachtregelingen en vertrouwenspersonen wisselen ervaringen uit."

Als nuance bij de onderzoeksresultaten noemt Pierik dat de vakbonden te weinig onderscheid maken tussen de verschillende categorieën die samen zouden bijdragen aan een onveilige werksfeer. "Het gaat over roddelen, maar ook over intimidatie en het hinderen van onderzoek. Je moet alles serieus nemen, maar die laatste twee zaken zijn wel van een andere orde."

Hiërarchie

Het komt op alle universiteiten voor, zegt Jan Boersma. De FNV-bestuurder noemt het op NPO Radio 1 "een treurige conclusie". Als oorzaken noemt het onderzoek slecht leiderschap, de hiërarchische structuur van universiteiten en de hoge werkdruk.

Ook cultureel antropoloog en genderstudies-onderzoeker Marijke Naezer hekelt de sterk hiërarchische cultuur op universiteiten. Voor een onderzoek voor het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) sprak zij met 53 vrouwen die te maken hebben gehad met wangedrag.

Wetenschappers in een hoge positie zijn bijna onaantastbaar, verklaart Naezer. Dat ligt volgens haar aan de harde strijd om geld in de wetenschap. "Eenmaal hoog in de boom is het moeilijk om iemand aan te klagen", zegt Naezer. "Dat is dan de ster, die heeft de wetenschappelijke naam en haalt het onderzoeksgeld binnen."

'Een bevalling, weet je wel wat dat kost?'

Naezer onderscheidt zes vormen van wangedrag. Dat varieert van onder meer seksuele intimidatie - ongewenste toespelingen, appjes midden in de nacht - tot fysieke bedreiging, buitensluiting en het problematiseren van speciale behoeftes - "een bevalling, weet je wel wat dat kost?"

Als oplossing pleit Naezer voor meer diversiteit op het gebied van gender, etniciteit en leeftijd. Boersma van de FNV wil dat er een onafhankelijke klachtencommissie wordt opgericht en hoopt dat universiteiten concrete maatregelen nemen tegen medewerkers die zich misdragen. Daarbij pleit hij voor trainingen voor medewerkers en leidinggevenden.