Steeds meer biomassacentrales, goed of slecht voor het klimaat?

• Heleen Ekker en Henrik-Willem Hofs

  redactie Binnenland

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de Sociaal Economische Raad zijn bezig met het opzetten van een onderzoek naar biomassa. Het onderzoek heeft als doel partijen dichter bij elkaar te brengen in de steeds fellere discussie over de inzet van biomassa voor het produceren van duurzame stroom of warmte.

Het nieuwe onderzoek is relevant, want er komen in Nederland steeds meer biomassacentrales bij. Uit cijfers die de NOS heeft opgevraagd bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland blijkt dat er verspreid over het land 42 grotere biomassa-installaties en -centrales zijn. Daarnaast is de bouw van nog eens twintig centrales gepland.

Ze worden als deel van de oplossing voor het klimaatprobleem gezien, omdat ze de opwekking van fossiele energie vervangen. Maar op meerdere plekken rond de locatie van zo'n centrale roeren burgers zich. Ze betwisten de klimaatwinst en zijn bezorgd over de luchtkwaliteit.

Biomassa in kolencentrales

Zowel in het Energieakkoord uit 2013 als in het voorlopige Klimaatakkoord wordt fors ingezet op biomassa. Wel is afgesproken dat van alle soorten biomassa bekend moet worden hoe duurzaam ze zijn. Onderzoeker Bart Strengers van PBL: "Daartoe is ons gevraagd: maak een overzicht van de beschikbare biomassa in Nederland en import en alle toepassingsmogelijkheden die er zijn."

Intussen gaan energiebedrijven met bijvoorbeeld kolencentrales steeds vaker geheel of gedeeltelijk biomassa (mee)stoken in die centrales. Omdat biomassa duurder is dan steenkool, zijn daar miljarden euro's aan subsidie voor beschikbaar.

Zo moet de Amercentrale van RWE in Geertruidenberg begin volgend jaar voor 80 procent op biomassa draaien en zal in de RWE-kolencentrale in de Eemshaven later dit jaar 15 procent biomassa meegestookt worden. Nuon/Vattenfall wil over een paar jaar een grote biomassacentrale in Diemen openen, om gedeeltelijk aardgas te vervangen. Maar gemeente en omwonenden zijn kritisch.

De biomassacentrale in Diemen, met een capaciteit van 120 megawatt, gaat warmte leveren aan het warmtenet van Amsterdam-Oost, Diemen en Almere. De inzet van biomassa is volgens Vattenfall één van de methoden om uiteindelijk in 2040 volledig CO2-vrije warmte te kunnen leveren.

"We wekken nu warmte op voor stadsverwarming met vooral gas en we willen binnen één generatie helemaal af van het gas", vertelt Richard van den Broek van Vattenfall. "Bijvoorbeeld door warmte uit de aarde, en restwarmte uit datacenters. Maar het duurt nog wel even voordat we dat grootschalig hebben opgezet. Daarom willen we op de korte termijn beginnen met een biomassacentrale."

Van den Broek benadrukt dat het om een tijdelijke oplossing gaat, om de komende 10 à 15 jaar te overbruggen, totdat die andere bronnen beschikbaar zijn.

Petitie

Maar omwonenden zijn er niet gerust op. Inwoonster Maaike Hillebrand is initiatiefneemster van een petitie, die inmiddels duizenden keren is getekend. "Ik maak me zorgen over de luchtkwaliteit voor de gezondheid van omwonenden, maar ook van mensen verder weg. En ik maak me zorgen over de duurzaamheid. Het is moeilijk te begrijpen dat we wereldwijd massaal bomen kappen voor dit soort centrales."

Hillebrand krijgt inmiddels reacties uit het hele land, van burgers die zich eveneens zorgen maken over de komst van een biomassacentrale bij hen in de buurt. "Het is niet alleen ons probleem, maar van heel Nederland", zegt ze. "Want overal ploppen de biomassacentrales op."

Ze is blij dat er nu meer aandacht komt voor de kritiek op biomassa. "Ik ben een juf en bezorgde moeder. Nu is het tijd dat de juiste mensen dit gaan bekijken, dat de Tweede Kamer en de regering dit oppakken en dat bekeken wordt of dit wel echt duurzaam is, want er zijn inmiddels ook veel wetenschappers die het een zorgelijke ontwikkeling vinden."

Duurzaam beheerde bossen

Volgens Vattenfall zal er bij het bouwen van de nieuwe centrale alles aan gedaan worden om de uitstoot van fijnstof tot een minimum te beperken. Door het gebruik van filters worden de rookgassen gereinigd, waardoor de hoeveelheid fijnstof die er toch al in de lucht hangt volgens het bedrijf nauwelijks groter wordt.

Daarnaast bezweert Vattenfall alleen hout uit duurzaam beheerde bossen te halen. "Dat betekent dat we onze biomassa alleen zullen halen uit bossen waar meer hout aangroeit, dan wat er uit wordt weggehaald." Ook gaat het volgens het bedrijf alleen om resthout, van bomen die toch al worden gekapt om planken van te maken.

Tot nu toe laten de tegenstanders zich door deze argumenten niet overtuigen. Ook milieuorganisaties hebben twijfels bij de grootschalige inzet van biomassa. Daarom is het belangrijk dat het nieuwe onderzoek van de SER en PBL duidelijkheid brengt. De verschillende sectoren en ook de milieubeweging zullen betrokken worden bij het onderzoek, zegt Strengers.

Wel denkt hij dat biomassa een rol zal spelen in de energietransitie, ook al is de vraag nog hoeveel er precies beschikbaar is. "Want mensen realiseren zich misschien niet voldoende wat een enorme opgave het is om de energietransitie waarheid te laten worden. We hebben alles nodig: wind, zon, geothermie, noem maar op; we hebben echt alles nodig om er te komen."