De uil van Minerva en oikofobie; wat zei Baudet nou eigenlijk?

Het zijn de volzinnen van Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet, waarmee hij gisteravond laat de verkiezingsoverwinning voor Provinciale Staten opeiste. Een dikke 20 minuten sprak hij zijn fans en de rest van Nederland toe in een memorabele speech met veel moeilijke woorden en verwijzingen. Maar wat zei hij nu eigenlijk?

Hier kun je de hele speech nog een keer bekijken:

"Het was een goede speech, maar wel een elitaire. Dat geeft niet, dat is een stijl die iemand zich aanmeet, maar veel mensen hebben niet meteen alles begrepen", zegt communicatiemanager en oud-VVD-spindoctor Henri Kruithof, onder meer over Baudets opmerking over de uil van Minerva en verwijzingen naar de filosoof Hegel. "Maar het is gebleken dat veel kiezers in de politiek graag tegen iemand opkijken."

Ook speechschrijver David van der Meulen vindt dat de toespraak van Baudet retorisch goed in elkaar zit, al zet hij het volgens hem allemaal wel erg dik aan. "De hyperbolen die hij gebruikt maken wel zijn boodschap duidelijk. Maar op het moment dat je zulke overdrijvingen maakt, dan moet je als luisteraar heel erg je best doen om het weer terug te brengen naar redelijke proporties."

"Ik vond het een wonderlijke speech. Het wonderlijkst vond ik dat het bewust soms ongrijpbaar was wat hij zei", zegt politiek duider Jurjen van den Bergh van het BNNVARA-programma De Nieuws BV. "Het was vooral een speech die moest laten zien: hier is een nieuwe leider van een nieuw soort beweging opgestaan. Dit is iemand met een politieke missie die een speech neerzet. Pas over een paar jaar krijgen we te zien wat hij daarvan meent en wat politiek theater is, maar wie ook maar een beetje doorgraaft, ziet een stevig verhaal."

'Feiten zijn irrelevant'

Kruithof: "Het is een coherent verhaal, feiten zijn totaal niet interessant voor Baudet. Iedereen kan steeds opnieuw aantonen dat het vaak niet klopt wat hij zegt, maar feiten zijn voor de kiezer blijkbaar niet van belang. Het gaat om beeldvorming en daar is hij echt heel goed in."

Daarbij verwijst hij bijvoorbeeld naar Baudets standpunten over het klimaat. "Als hij het heeft over het klimaatbeleid, dat we 1000 miljard gaan uitgeven voor 0,0007 procent minder opwarming dan gebruikt hij een hyperbolische stijlfiguur, een enorme overdrijving, die heel erg aanslaat. Het heeft niets met de feiten te maken, maar het beeld blijft hangen."

"Die overdrijvingen worden, zeker als ze elke keer herhaald worden, een soort waarheden, zou je kunnen zeggen", zegt speechschrijver Van der Meulen daarover. "Er blijven twee dringen hangen: jeetje, wat is die man hooggeleerd. En, ten tweede: als we zo doorgaan, gaat het land naar de klote, maar hij kan ons redden. Hoe precies is volstrekt onduidelijk, trouwens."

'Boreale wereld'

Van den Bergh hoorde gisteravond ook een ander verhaal, dat een specifieker publiek aanspreekt. "Er zaten een aantal signaalwoorden in, dogwhistles of hondenfluitjes. Dat zijn woorden die voor de goede verstaander heel duidelijk maken wat het programma van Baudet is."

Een voorbeeld van zo'n hondenfluitje is volgens Van den Bergh het gebruik van de woorden 'boreale wereld'. "De term 'boreaal' is na de Tweede Wereldoorlog veranderd van een neutrale term naar het sleutelwoord in een nieuw arisch denken in Frankrijk, bijvoorbeeld ook gebruikt door Jean-Marie Le Pen. Het kan dus gebruikt worden als een manier om jezelf aanhanger van een rassenleer te betonen, zonder dat je dat met zoveel woorden zegt. Hij grijpt zo terug op wetenschappelijke publicaties die met name gaan over een koloniaal ideaal, waar Baudet ook over vertelde."

Tegenover het radioprogramma Nieuws en Co. zegt Baudet overigens zelf dat die connotatie ten onrechte wordt opgeworpen. "Ik moet altijd heel erg lachen als mensen mij dat soort dingen in de schoenen schuiven. Ik bedoel ermee wat ik ermee bedoel. Als iemand anders in een hele andere context met een hele andere bedoeling dat woord zo gebruikt, is dat zijn of haar probleem."

Ook Van der Meulen hoorde veel idealisme in de speech van de FvD-voorman. "Hij zegt: ik en mijn partij kunnen de glorie van de westerse samenleving herstellen. En in zijn verhaal heeft hij allerlei verwijzingen naar die oude westerse beschaving. Hij presenteert zich als de redder, de messias. In die zin lijkt zijn boodschap veel op die van Trump, veel meer dan Wilders."

Dat kan volgens hem ook omdat Baudet nieuw is in de politiek. "Hij is een nieuweling, dus geen onderdeel van het establishment. De paradox zit erin dat hij in zekere zin wél onderdeel is van het establishment. Hij heeft gestudeerd, is gepromoveerd. En tegelijkertijd zegt hij: ik ben anders dan die andere elite. Dat zie je ook bij Baudets standpunt over de westerse beschaving, dus West-Europa, die volgens hem intrinsiek beter is dan andere. Tegelijkertijd zet hij zich juist tegen de EU zo af."

Ook als het gaat om het negeren van de feiten en je afzetten tegen de gevestigde orde speelt mee dat Baudet nieuw is, concludeert Henri Kruithof. "Als Mark Rutte zich van zo'n stijl zou gaan bedienen, wordt hij direct ongeloofwaardig. Dus je kunt het ook niet kopiëren, dat is het briljante ervan."