Marathon van Tokio 2020 brengt atleten nu al van de kook

Ventilatoren, koelmachines en paraplu's, ze kunnen over minder dan twee jaar zomaar het beeld van de Olympische Spelen in Tokio bepalen. Als er in augustus 2020 net als de voorbije zomer een hittegolf is in de Japanse hoofdstad, komt de organisatie voor flinke uitdagingen te staan.

Marathonlopers kunnen de borst alvast natmaken: het IOC wil de wedstrijd uit voorzorg al om 5.30 uur van start laten gaan. Ook voor sporten als rugby, mountainbike en wegwielrennen wordt gekeken naar andere aanvangstijden.

Artsen: dat kan niet goed gaan

Allemaal omdat het kwik in Japan afgelopen zomer tot boven de veertig graden steeg. Het leidde tot bijna honderd sterfgevallen door hartfalen alleen al in de regio van Tokio - driekwart meer dan onder normale omstandigheden. Over het hele land werden bijna zestigduizend mensen opgenomen in het ziekenhuis met verschijnselen van uitdroging of oververhitting.

En dan moet er over anderhalf jaar ook nog op topniveau worden gesport. Dat kan niet goed gaan, stellen artsen. Om te sporten in dergelijke omstandigheden zou te gevaarlijk zijn.

Voor Kamiel Maase zijn de berichten niet nieuw. "Ik waarschuw de topsportprogramma's al anderhalf jaar voor de omstandigheden daar." De oud-marathonloper werkt tegenwoordig voor sportkoepel NOC*NSF als 'Performance Manager Research & Innovation'.

"De keuze voor Tokio was altijd al een lastige vanwege het klimaat daar", zegt Maase. In 2008 ging hij nog als atleet naar de Spelen van Peking om de marathon te lopen. Het voornemen van het IOC om de start van de marathon in Tokio te vervroegen, maakt niet veel indruk op Maase. "Een marathon lopen om half zes in de ochtend? Dan zal het nog steeds warm zijn daar hoor. Maar wel iets minder, dat klopt."

Uitdroging, uitval

Voor een ideale voorbereiding moet een atleet zo'n zes uur van tevoren wakker zijn. Opstaan rond middernacht dus. "Kijk, het is niet erg dat de olympische marathon niet onder ideale omstandigheden gelopen wordt. Het gaat er toch om wie wint, het gaat niet om de tijd. Maar het wordt een ander verhaal als het gevaarlijk wordt. Onder extreme omstandigheden kan het leiden tot uitdroging, uitval. Er zal een hoog percentage zijn dat de eindstreep niet haalt."

Maase staat aan de basis van het project 'Thermo Tokio' van NOC*NSF, het project dat in september werd gelanceerd. "Met dat project bereiden we topsporters en bonden voor op de extreme weersomstandigheden in Tokio."

Volgens de voormalige atleet weten bonden niet wat hen te wachten staat. "We dringen erop aan dat ze op warmte moeten gaan trainen. Dwingen kunnen we niet, maar we willen er alles aan doen om ze te helpen."

Sporters kunnen op Papendal terecht voor advies, maar ook voor praktische ondersteuning. Vrijdag duiken vier beachvolleyballers en een hockeyster de klimaatkamer in. "Die hebben we zodat omstandigheden zoals in Tokio nagebootst kunnen worden. We hebben ook meettemperatuur en er staan slushmachines om alvast te wennen aan het drinken van ijswater - belangrijk straks om het lichaam koel te houden."

Een andere ervaringsdeskundige uit Nederland is Gerard Nijboer. Hij liep in 1983 naar de Europese titel in Athene, maar dat ging hem niet echt makkelijk af. "Het was 35 graden daar. Het was de zwaarste marathon die ik ooit gelopen heb. Ik had last van uitdroging, mijn coördinatievermogen verminderde. Ik heb drie maanden daarna niet kunnen lopen omdat ik last had van pijnlijke, opgezwollen voeten."

Zwitserse loopster in 1984

En dan ligt de luchtvochtigheid in Tokio ook nog eens hoger dan in het Griekse Athene. "Je raakt zoveel vocht kwijt tijdens een marathon. Bij twee procent vochtverlies ga je al minder presteren. Als dat verder oploopt, dereguleer je je lichaamsprocessen."

"Dat begint bij coördinatie, denk aan het beeld van die Zwitserse loopster in 1984 (Gabriela Andersen-Schiess, red.). Daarna laat je zenuwstelsel het afweten, een volgende stap kan bewusteloosheid zijn."

Nijboer stelt dat hij na Athene de marathon nooit meer op zo'n niveau gelopen heeft. "Athene was zwaar vanwege de heuvels, maar ook zwaar vanwege de warmte. Ik had een paar drinkposten gemist. Ik moest op een gegeven moment rustiger lopen, anders zou het niet goed gaan. Gelukkig liepen de laatste twaalf kilometer bergaf."

'Ik voelde mijn voeten niet meer'

Zes kilometer voor de finish voelde Nijboer zijn voeten niet meer. "Mijn benen en voeten functioneerden minder goed. Op kilometer 36 voelde ik mijn voeten niet meer. Ze werden te dik, ik voelde de pijn niet meer. Ik liep ook niet meer gecoördineerd."

"Nadat ik over de finish was gekomen, was ik niet blij dat ik gewonnen had, ik was blij dat ik er wás. Ik kon niets meer. Ik kon niet zitten, want bij elke beweging die ik deed, zou de kramp erin schieten. Ik kon zelfs geen lange broek aantrekken. Ik stond in mijn korte broek op het podium."