Kijkwijzer voor YouTube 'enorme klus' en heeft veel haken en ogen
In de bioscoop of op tv is het een bekend verschijnsel: het kijkadvies. Bij videodiensten zoals YouTube bestaat dit advies niet. CDA-Kamerlid Harry van der Molen vindt dat daar verandering in moet komen. Bij de behandeling van de mediabegroting in de Tweede Kamer pleitte hij voor een kijkwijzer op YouTube, maar er zijn vragen over de haalbaarheid daarvan. Al was het maar omdat op YouTube 400 uur video per minuut wordt geüpload.
Van der Molens inbreng komt een maand nadat in Brussel een richtlijn is aangenomen die onder meer voorschrijft dat EU-lidstaten zo'n kijkwijzer moeten implementeren. Maar YouTube zelf ziet daar weinig in, zegt woordvoerder Rachid Finge. "We doen al heel wat andere dingen. Zo kun je aangeven of een video alleen geschikt is voor kijkers van 18 jaar en ouder." Die video's kunnen alleen worden bekeken door gebruikers met een YouTube-account die bij hun registratie hebben aangegeven 18 jaar of ouder te zijn - iets wat overigens eenvoudig te omzeilen is. Daarnaast wijst Finge erop dat YouTube al veel video's met bijvoorbeeld pornografie filteren.
Tegenover de NOS vertelde Finge wel alvast dat YouTube Kids begin volgend jaar naar Nederland komt. Dit is een aangepaste versie van het videoplatform, gericht op kinderen. Ouders hebben daar ook meer controlemogelijkheden. Overigens is YouTube Kids ook niet volledig waterdicht: vorig jaar bleek dat ook daar schokkende beelden te zien waren.
Kwestie van lange adem
Een 'kindvriendelijk' YouTube is dus iets heel anders dan een kijkwijzer. En zo'n kijkadvies komt er wel, als het aan de politiek in Nederland en in de EU ligt. Deskundigen die de NOS vandaag sprak, zijn het met de CDA'er Van der Molen eens dat er iets moet gebeuren. Wel zit de weg naar de oplossing vol kuilen, en is het waarschijnlijk een langdurig proces.
Er zijn twee scenario's denkbaar. Het eerste is dat de gebruikers, bij het uploaden van hun materiaal, aangeven wat voor content ze willen delen. De Kijkwijzer vertelde vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal dat het hiervoor al een tooltje heeft ontwikkeld: op basis van een aantal vragen wordt vastgesteld of de video geschikt is voor alle leeftijden of alleen voor 16+.
YouTube zou iets dergelijks kunnen integreren, waardoor gebruikers pas na het invullen van een vragenlijst hun video kunnen delen. Deze methode is wel gemakkelijk te manipuleren; iets wat sommigen ongetwijfeld tot een soort sport zullen verheffen.
Mijn voorstel: zet de techplatforms bij elkaar en zoek op Europees niveau naar oplossingen.
Een ander scenario is dat YouTube kunstmatige intelligentie inzet om de video's te labelen. De systemen van het bedrijf bekijken al video's om bijvoorbeeld terroristische propaganda tegen te houden. "Maar ook daar zitten haken en ogen aan", zegt Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies van de UvA. "Dat systeem gaat ongetwijfeld dingen verkeerd aanmerken."
"Ik weet niet of het voorstel van het CDA gaat werken", zegt ook Charles Vaneker, universitair docent communicatiewetenschap aan de VU. "Mijn voorstel: zet de techplatforms bij elkaar en zoek op Europees niveau naar oplossingen. Tegelijkertijd is het maar de vraag of dat daar wel draagvlak voor is."
Er ligt dus een Europese richtlijn, daarin wordt gesproken over de komst van een kijkwijzer. Die zal door de lidstaten moeten worden geïmplementeerd. Natali Helberger, hoogleraar informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam, denkt dat dat een langdurig proces kan worden.
Zweden denkt anders dan Italië
In principe moeten lidstaten zelf zorgen voor de uitvoering van de richtlijn. Maar Helberger kan zich ook voorstellen dat er wordt gekeken naar een Europese oplossing, omdat het van individuele landen veel vraagt. "Maar ook dat wordt een enorme klus. In Zweden bestaan hele andere ideeën over wat wel en niet kan dan in bijvoorbeeld Italië. Zie alle landen maar eens op één lijn te krijgen."
Volgens de hoogleraar moet er wel echt iets gebeuren, ook al zal de oplossing in eerste instantie niet perfect zijn. "Misschien moeten er strengere voorwaarden worden ingesteld om iets te mogen uploaden naar YouTube."
