Recordaantal nieuwe energiecoöperaties opgericht
Het aantal lokale energiecoöperaties dat duurzame energie opwekt, is dit jaar sterk gegroeid. In 2018 is er een toename van 20 procent tot 484. De provincies met de meeste energiecoöperaties zijn Noord-Holland en Gelderland.
Dat blijkt uit onderzoek (.pdf) door de Stichting HIER Opgewekt, in opdracht van de Rijksoverheid. Het gaat voor een groot deel om het gezamenlijk opwekken van zonne-energie, door bijvoorbeeld het dak van een sporthal in een wijk vol te leggen met zonnepanelen. Ook zijn er coöperatieve windprojecten. Nieuw dit jaar zijn wijken waarin burgers gezamenlijk 'van het gas af' willen.
De eerste vier warmtecoöperaties van wijkbewoners zijn opgericht in Den Haag, Amsterdam en Wageningen. In ten minste zeventien andere wijken zijn bewoners ook bezig met het oprichten van een collectief om te stoppen met verwarming door aardgas.
Draagvlak 'van essentieel belang'
Volgens directeur Gijs Termeer van klimaatbureau Stichting HIER zorgen de coöperaties voor draagvlak en zeggenschap onder burgers. "Als we de doelen van het Klimaatakkoord voor 2030 willen halen, is participatie en draagvlak voor de energietransitie van essentieel belang. Als het gaat om zon en wind op land, maar ook om het stoppen met aardgas in de wijk, heb je de burgers nodig. Het gaat over hun leefomgeving."
Volgens hem zijn zeker ook de nieuwe warmte-initiatieven belangrijk voor het Klimaatakkoord, waar nu over onderhandeld wordt. "Zowel bij zonne- als windenergie werd gepionierd. De lessen die daar geleerd zijn, moeten we ook nog leren bij het stoppen met aardgas. Dat zal nog per wijk gaan verschillen. Daarom is het heel goed dat mensen samen in warmtecoöperaties aan de slag gaan."
Vooral op het gebied van kosten ligt volgens hem een grote uitdaging. "Hoe bereik je dat mensen kostenneutraal kunnen stoppen met aardgas? Hoe zorg je ervoor dat de rekening voor die transitie niet bij de burger komt te liggen? Daar wordt op dit moment druk over gepraat in het klimaatakkoord."
Bart van de Velde is initiatiefnemer van een project in de Haagse Vruchtenbuurt, waarbij buurtbewoners gezamenlijk van het gas af willen. Het nieuwe project Warm in de Wijk heeft als ambitie in 2020 de eerste huizen voor verwarming van aardgas af te krijgen. Van de Velde is opgetogen dat binnen een half jaar tweehonderd mensen lid zijn geworden van de nieuwe energiecoöperatie.
"Dit zijn mensen die zich zorgen maken over het klimaat en zich realiseren dat de grondstoffen opraken. Maar het is soms ook heel praktisch. Mensen die hun cv-ketel moeten vervangen en zich afvragen: moet ik dan een nieuwe aanschaffen waar ik dan weer twintig jaar mee moet doen, terwijl we juist van het gas af gaan?"
Maar eenvoudig is het niet, erkent hij. Dat komt vooral door de hoge kosten die de omschakeling met zich meebrengt. Het gaat om duizenden euro's per woning. "Er moet een manier gevonden worden waardoor het alternatief net zo duur is als het verwarmen op aardgas. Dan denk ik dat de hele wijk wel om wil."
Lokale vijver
Het meest kansrijk voor zijn wijk is volgens Van de Velde het aanleggen van een warmtenet. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van het water van een vijver in de buurt. "Daar kun je warmte uit halen. Met een hele grote warmtepomp kun je dat opwaarderen tot 70 graden, waarna de warmte met buizen onder de grond door naar de huizen gaat."
Dat is een grote uitdaging, omdat de Vruchtenbuurt niet is aangewezen als een van de 27 voorbeeldwijken die volgens de Rijksoverheid als eerste overschakelen op een andere vorm van verwarming. Van de Velde vindt dat teleurstellend. Hij hoopt nu op financiële steun van de gemeente en de provincie.
"Het is een enorme operatie. Alle cv-ketels zullen eruit moeten, en in plaats daarvan moet er warmte uit de straat de woning in. En ook in woningen zijn aanpassingen nodig."
Draagvlak
Het vinden van voldoende draagvlak is dan een voorwaarde. In de Vruchtenbuurt wonen ruim 9000 mensen, in huizen uit de jaren 30. Tot nu toe hebben zich 200 mensen aangemeld bij de warmte-coöperatie.
Gijs Termeer van Stichting HIER klimaatbureau. "Als mensen tegen het leggen van zonnepanelen op een school zijn, is dat niet zo'n probleem. Maar op het moment dat een hele wijk of een hele straat van het aardgas af moet, en één persoon of een paar personen hebben daar bezwaar tegen, dan wordt het toch net een iets ander verhaal."