25 jaar webcam: van een volle koffiepot naar opsporing en afpersing

Een zwart-witfoto van een koffiekan. Elke paar seconden ververst het beeld. Het doel? Kijken of er al koffie in de kan zit. Zo begon 25 jaar geleden de eerste webcam, op de universiteit van Cambridge. Een functionele webcam, om niet tevergeefs naar het koffieapparaat te wandelen voor een bakkie.

De Trojan Room Coffee Pot was misschien wel de eerste 'video' die online viral ging. In een jaar tijd keken zo'n 150.000 mensen mee met de koffiekan van het computerlab in de Britse universiteitsstad.

Een volle koffiekan saai? Misschien wel. Toch bleek dat niks te zeggen over de populariteit. En dat zie je vaker. Jaarlijks verschijnt er een lijst van de 25 bijzonderste webcams wereldwijd, gekozen door een jury.

In de laatste editie stonden onder meer het Domplein in Milaan en de Dam in Amsterdam in die top-25. Met in de hoofdrol gebouwen en mensen die er tussendoor bewegen.

In 2015 wist deze rotonde in Purmerend zelfs de lijst te halen:

Door de populariteit van deze camera deden sommige mensen er alles aan om in beeld te komen, zoals dertig rondjes achter elkaar op de rotonde rijden. Daarom ging de webcam tijdelijk op zwart.

Maar de webcam wordt niet alleen gebruikt om vanuit je luie stoel allerlei plekken in de wereld te kunnen bekijken. Mensen gingen ook steeds meer intimiteiten met elkaar delen via de webcam. Webcamseks deed z'n intrede, gevolgd door webcamgirls en -boys. Het werd een nieuwe industrie.

Daar kan ook Daphne Laat over meepraten. Sinds twee jaar is zij webcamgirl. "Ik was depressief en mijn psycholoog adviseerde me iets te doen wat ik heel leuk vind. Mijn man en ik gingen wat experimenteren op seksgebied en ik vroeg me af hoe het zou zijn om te cammen."

"Toen ik het voor de eerste keer deed vond ik het superspannend, maar ik kwam met een grote glimlach de woonkamer weer in."

Mannen, vrouwen en stellen komen bij haar via een chatbox. "We beginnen meestal met een gesprekje en als ze dan echt meer willen, dan kan dat in mijn viproom en daar moeten ze dan meer betalen."

Ze verdient er niet alleen geld mee, het cammen betekent veel meer voor haar. "Het is voor mij een verdienmodel, maar het heeft me ook geholpen over mijn depressie heen te komen. Ik heb geleerd om blij te zijn met wie ik ben."

Privacy

Terug naar die eerste webcam in Cambridge. In een reportage van de lokale BBC Radio vraagt de verslaggever of er niet te zien moet zijn wie de koffie heeft opgemaakt? Dat zorgt voor twijfel bij een van de medewerkers van de universiteit: "Ik denk dat we de schuldigen hier moeten proberen te beschermen."

Privacy was dus bij de allereerste webcam al een punt van aandacht. En dat bleef het ook. Helemaal toen er steeds betaalbaardere losse webcams op de markt kwamen. Mensen gingen zichzelf filmen en voerden gesprekken op afstand met elkaar via MSN Messenger en later Skype. De webcam maakte het mogelijk om in de woon- en slaapkamers van mensen door te dringen.

Doordat we steeds meer van dit soort apparaten zijn gaan gebruiken, neemt ook de kans op misbruik toe, zegt hoogleraar cybersecurity Michel van Eeten van de TU Delft. "Zo'n tien jaar geleden begonnen criminelen gericht de webcam over te nemen."

Zo werd in 2014 een 19-jarige Rotterdammer vervolgd voor het maken van kinderporno. "De dader kon met een simpel computerprogramma de controle over de webcam overnemen."

De afgelopen jaren zijn we veel meer camera's gaan gebruiken die aangesloten zijn op het internet. Denk aan een camera bij de bel om te zien wie er voor de deur staat, camera's in je huis of babyfoons. "Een groot deel daarvan is slecht beveiligd en dus heel makkelijk te hacken," zegt Van Eeten.

Hij maakt zich zorgen over de toekomst. "We zijn met elkaar één grote surveillance-machine aan het maken en dat gaat zich ook tegen ons keren. Dat kan niet anders."

Voordelen van de webcam

Los van de nadelen en schaduwkanten van de webcam bracht het mensen ook vooral een hoop geluk en vermaak. Videobellen met familie of vrienden aan de andere kant van de wereld kwam voor iedereen binnen handbereik.

Ook kijken ruim een miljoen bezoekers in het voorjaar mee in de nestkastjes van vogels. Via de webcams kun je de spreeuwen, bosuilen, slechtvalken en ooievaars zien vanaf het uitkomen van het ei tot het uitvliegen van de jongen.

En als je nou wil weten of de koffie van de Universiteit van Cambridge al klaar is? Dat kan niet meer. In augustus 2001 ging de webcam offline. Het lab van de universiteit verhuisde naar een ander gebouw. En een nieuwe, die kwam er niet.