Miljardendeals tussen Nederland en China bij bezoek premier Li

Nederland en China hebben vandaag goede zaken gedaan, lijkt het. In de twee dagen dat de Chinese premier Li Keqiang in Nederland op bezoek is, zijn er bij elkaar voor tussen de 6 en 8 miljard euro aan contracten en overeenkomsten gesloten met Nederlandse bedrijven.

Voor het oog van de camera zetten een tiental Nederlandse en Chinese zakenpartners opgewekt ceremonieel hun handtekening. Maar buiten het zicht blijkt ook goed te zijn gesproken over zakelijke zorgen: bijvoorbeeld over of er via dit soort overeenkomsten belangrijke Nederlandse kennis en kunde ongewenst naar China verdwijnt.

Angst om te verdwijnen

De Chinese overheid is de drijvende kracht achter veel van de vandaag gepresenteerde investeringen. Voor het land is het een beproefde manier om kennis in huis te halen. Zoals de Chinese premier het zelf verwoordde in zijn toelichting op de deals: "Nederlandse research and development is heel erg welkom".

En dat is precies waar Europese landen als Nederland zich zorgen om maken, zegt deskundige Frans-Paul van der Putten van Instituut Clingendael. Het gevaar is dat de Chinese overheid via Chinese bedrijven belangrijke technologieën in verschillende sectoren in handen krijgt. Dat zou ze sterker maken in onderhandelingen, en tegelijk de Nederlandse concurrentiepositie verzwakken.

"Voor onze economische internationale concurrentiepositie is het hebben van een technologische voorsprong heel belangrijk."

Philips naar China

Als voorbeeld wijst Van der Putten naar Philips. "Veel high tech-kennis in Nederland komt op een of andere manier bij Philips vandaan. Dat heeft het bedrijf in de loop van een eeuw hier opgebouwd."

Afgelopen tien jaar besloot de techfabrikant zich vooral verder te specialiseren in gezondheidstechnologie. Verschillende andere onderdelen werden in stukjes verkocht. Zo is bijvoorbeeld de halfgeleiderdivisie zelfstandig verder gegaan onder de naam NXP.

Een groot deel van die stukjes is inmiddels Chinees, legt Van der Putten uit. Het Chinese JAC Capital kocht voor 1,6 miljard euro het deel van NXP dat chips voor mobiele communicatie maakt. Samen met een andere Chinese partij kocht het voor 2,45 miljard euro ook het deel van NXP dat halfgeleiders voor de auto-industrie maakt.

Die Chinese partijen zijn in handen van de staat. Die kan er door dit soort aankopen voor zorgen dat Chinese bedrijven kunnen 'opklimmen' in de productieketen: van goedkope massafabricage naar meer hoogwaardige producten, die de economische positie van het land kunnen versterken.

Ook andere landen in Europa maken zich zorgen. Daarom ligt er sinds vorig jaar een voorstel bij de Europese Commissie waarmee ze meer houvast proberen te krijgen om investeringen die slecht zijn voor Europa tegen te kunnen houden. Het is een voorstel met haken en ogen, zegt Van der Putten, want wat slecht is voor Europa is niet makkelijk te definiëren of te onderbouwen.

Handelsverdrag

Volgens Steven Brakman, hoogleraar internationale economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is het verwerven van kennis een belangrijk onderdeel van de groeistrategie van China. Daardoor krijgt elk bedrijf dat een samenwerking met een Chinees bedrijf aangaat te maken met "uitwisseling van kennis".

Brakman pleit voor een handelsverdrag van Europa met China met daarin een hoofdstuk over het beschermen van intellectueel eigendom. Ook over sancties en boetes als dat misgaat, "in moderne handelsverdragen is hier altijd een hoofdstuk over". Op dit moment is er geen handelsverdrag met China.

'China is sneller'

Het zijn zorgen die de Chinese premier ondanks alle feestelijkheden van vandaag niet zijn ontgaan. Hij heeft begrip voor de bescherming van intellectueel eigendom, benadrukt hij. Zijn regering wil zich daar voor inzetten. "Als er problemen zijn zullen we er tegen optreden."

Minister Kaag van Handel, die ook aanwezig was bij de ceremonie, blijft wel alert. "Er zijn zorgen", zegt ze. Maar ze houdt het graag algemeen: "Heel veel zaken, met heel veel landen, doe je met je ogen open."

Ook KLM-topman Pieter Elbers, die vandaag voor twee overeenkomsten kon tekenen, blijft voor de bescherming van zijn bedrijf op zijn hoede. "Dat is een belangrijk element natuurlijk. Dat zijn ook elementen die ter sprake komen. Wij zorgen dat we daar zo goed mogelijk mee omgaan. Maar dat is niet alleen een onderwerp voor KLM, dat is een onderwerp voor alle bedrijven die met China zakendoen."

Tegelijk zijn er ook grote voordelen van zakendoen met China, zegt Kees Koolen van Lithium Werks, dat een megadeal met een Chinese investeerder sloot om een grote batterijfabriek in China op te tuigen.

"China is nu eenmaal het land dat heel snel kan beslissen en heel snel kan gaan. We zijn ook met een paar Europese landen in gesprek. Maar helaas, hier duurt de besluitvorming nogal lang. En het zou wel eens een tijdje kunnen duren voordat we hier een eerste fabriek zouden kunnen gaan bouwen."