Vernis verwijderen mag, maar Nachtwacht wordt beslist niet overgeschilderd
Rembrandt-onderzoeker Ernst van de Wetering is niet bang dat De Nachtwacht een heel ander schilderij wordt door de grondige restauratie die vandaag werd aangekondigd. Het topstuk van het Rijksmuseum zal juist "meer in de geest van Rembrandts bedoelingen komen".
"De contrasten worden iets aangezet, de relatie tussen licht en donker", zegt hij in de NPO Radio 1-podcast De Dag. "Rembrandt werkte vaak met warme en koele tinten door elkaar. Als het vernis, de beschermingslaag, veroudert, dan verdwijnen die contrasten enigszins. Dus het zal straks zeker beter 'leesbaar' zijn."
De laatste keer dat De Nachtwacht werd gerestaureerd was in 1976. Een jaar eerder had een verwarde man het meesterwerk met een mes ernstig beschadigd. De restauratie was een enorme klus en duurde meer dan acht maanden.
Tegenwoordig gaat zo'n restauratie heel anders. Verslaggever Marjolein Hogervorst nam een kijkje bij de restaurator van het Mauritshuis:
Volgens Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits is De Nachtwacht sinds 1642, toen Rembrandt het schilderde, meer dan 25 keer behandeld. Nu is een nieuwe ingreep nodig.
"We houden de toestand van De Nachtwacht continu in de gaten. We hebben gezien dat de laatste jaren er aan de onderzijde een lichte waas is verschenen." Ook is de verf verkleurd die bij de restauratie in 1976 werd gebruikt en is de vernis vergeeld.
Dat laatste is een bekend verschijnsel, legt schilderijenrestaurator Femke van der Knaap, die een atelier heeft in Haarlem, uit. "De vernis wordt aangebracht om de kleuren te verdiepen. Vroeger waren dat natuurlijke harsen die met oplosmiddelen werden verdund en dan met een kwast of spuit werden aangebracht. Nadeel van de vernis is dat het na verloop van tijd gaat vergelen."
We willen zoveel mogelijk van de originele verflaag laten zien.
Die verkleurde vernislaag zullen de medewerkers van het Rijksmuseum verwijderen, maar daarvoor is eerst uitgebreid onderzoek nodig. Van der Knaap: "Dat moet bijvoorbeeld uitwijzen wat voor vernis er is gebruikt, met wat voor oplosmiddel het kan worden verwijderd en natuurlijk of het de onderliggende verflaag niet aantast."
Mochten de restauratoren bij het onderzoek een beschadiging vinden, dan is het tegenwoordig gebruikelijk om alleen die plek bij te werken. Vroeger werd anders over dat zogenoemde retoucheren gedacht, zegt Van der Knaap. "Overschilderen werd toen niet zo ongewoon gevonden. 'Het is beschadigd en moet worden gemaakt', was de gedachte. Nu willen we zoveel mogelijk van de originele verflaag laten zien."
Heel bijzonder
De restauratie van De Nachtwacht begint in juli 2019. Wanneer de klus is geklaard, is nog niet duidelijk. Het schilderij blijft de hele tijd in elk geval zichtbaar voor het publiek, dat vanachter glas en via internet het werk van de tientallen onderzoekers, restauratoren en conservatoren op de voet kan volgen.
"Voor degene die willen onthaasten en geduld hebben, ga kijken", zei museumdirecteur Dibbits vandaag staand voor het schilderij. "Want het is heel bijzonder om te zien."
Bekijk hier de beelden van eerdere restauraties van de Nachtwacht: na de de Tweede Wereldoorlog toen het doek tijdens de onderduik erg vies was geworden en die uit 1976 na de vernieling. Het Polygoonjournaal maakte beelden van beide projecten:
