Wat een halve graad meer of minder opwarming betekent voor Nederland

• Mitchell van de Klundert

  redacteur Online

Over Nederland gaat het niet in het rapport van VN-klimaatpanel IPCC - maar eigenlijk ook weer wel. De klimaatwetenschappers die het rapport opstelden, keken naar de gevolgen van het verschil tussen of 1,5 graad, of 2 graden opwarming voor de hele aarde. Daar hoort Nederland natuurlijk ook bij.

Slechts die halve graad in de gemiddelde temperatuurstijging op aarde lijkt misschien weinig, maar het maakt een groot verschil. Het betekent onder meer kans op meer overstromingen en meer hongersnood of klimaatgerelateerde armoede voor honderden miljoenen mensen, aldus de onderzoekers.

Dat de temperatuur op aarde stijgt, staat vast, zegt NOS-redacteur klimaat en energie Heleen Ekker. "Inmiddels is de aarde al ongeveer 1 graad opgewarmd, ten opzichte van het pre-industriële niveau. Die opwarming komt door de uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 en methaan. CO2 komt vooral vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen."

Om de opwarming te beperken moet de CO2-uitstoot in 2030 met 45 procent zijn verminderd en in 2050 tot 0 zijn teruggebracht, schrijft het IPCC-panel.

Meer extremen

"Je moet het zo zien", zegt klimaatwetenschapper en NOS-weerman Peter Kuipers Munneke. "Een kleine verandering in het gemiddelde zorgt voor grote veranderingen in de extremen." Die 'extremen' houden natuurlijk niet op aan de landsgrenzen, maar ieder land heeft wel zijn eigen problemen.

Voor Nederland geldt dat het meest bekende gevolg van 2 graden temperatuurstijging ten opzichte van 1,5 graad te maken heeft met de zeespiegelstijging. Het rapport heeft het dan over extreem hoge waterstanden, zegt Kuipers Munneke die het IPCC-rapport bestudeerde.

"Wat die inhouden, verschilt van regio tot regio, maar voor West-Europa en dus Nederland betekent het dat dat de kans op extreme hoge waterstanden bij een opwarming van 1,5 graden twee keer zo klein zijn als bij een opwarming van 2 graden. Die halve graad extra opwarming zorgt dus voor twee keer zoveel kans op extreem hoog water."

Het gaat dus om de kans op periodes met extreem hoog water. Over de vraag hoe hoog het water daadwerkelijk kan komen (en of de dijken dat aan kunnen), is veel discussie. In het IPCC-rapport wordt geschat dat de zeespiegel deze eeuw 30 tot 60 centimeter kan stijgen. Maar volgens een recent rapport in opdracht van Deltacommissaris Wim Kuijken kan de Nederlandse zeespiegel in 2100 met 1 tot 2 meter zijn gestegen als de aarde maximaal 2 graden opwarmt. Is de opwarming twee keer zo groot, dan kan de Noordzee-spiegel tot drie meter stijgen in 2100 en een eeuw later tot acht meter.

Rivieren

De hoge waterstanden zijn niet alleen een gevaar voor de kustprovincies. Ook langs de grote rivieren die door Nederland stromen kan het stijgende water voor problemen zorgen.

"Met de grote rivieren wordt water uit de ons omringende landen afgevoerd naar zee. Omdat ook in landen om ons heen de neerslag toeneemt en gletsjers smelten, wordt de waterstand in de rivieren hoger", zegt Ekker.

Opvallend genoeg is niet alleen te veel water, maar ook te weinig water een probleem voor de rivieren. Kuipers Munneke: "In het rapport staat dat 1,5 graad opwarming de afvoer van de Rijn niet veel verandert. Bij 2 graden opwarming is er wel een verandering. Er wordt geschat dat er dan tot 10 procent minder water door de Rijn kan stromen. Daar kan de scheepvaart veel last van hebben, zoals we ook afgelopen zomer al zagen."

Niet alleen de scheepvaart had afgelopen zomer last van de droogte. Bijna heel Nederland zuchtte onder de maandenlange periode zonder regen. Het zijn dat soort situaties die we waarschijnlijk meer zullen krijgen. Hoe hoger de opwarming van de aarde, hoe meer kans op hittegolven in de zomer en temperaturen boven 0 in de winter.

Wat moeten we doen?

Als we de verdere opwarming van de aarde zoveel mogelijk willen beperken zullen we moeten stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen en steeds meer moeten overstappen op duurzame bronnen, zoals zonne- en windenergie.

Dat zal grote grote gevolgen hebben voor onze maatschappij, zegt Ekker. "Het betekent bijvoorbeeld dat kolencentrales moeten sluiten, dat mensen steeds minder met aardgas hun huizen zullen verwarmen, dat er afscheid wordt genomen van de benzine-auto en in plaats daarvan overstappen op een elektrische auto of eentje die rijdt op waterstof."

Die omwenteling zal bovendien niet vanzelf gaan. "Als de wereld overneemt dat gestreefd moet worden naar 1,5 graad, dan zal er nog een flinke schep bovenop moeten bij alle klimaatmaatregelen die in alle landen nu worden bedacht. In eigen land wordt gewerkt aan een Nederlands Klimaatakkoord. Ook hier zal het rapport mogelijk leiden tot een discussie over het aanscherpen van de klimaatdoelen."

De maatregelen die Nederland nu neemt, zijn in ieder geval nog niet genoeg. Dat zei de Nederlandse Heleen de Coninck, een van de hoofdauteurs van het IPCC-rapport, vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal. "Het voorstel voor de klimaatwet in Nederland zegt 95 procent energiereductie in Nederland in 2050, maar dat zou dus niet genoeg zijn. Nederland is een relatief rijk land met heel veel financiële en menselijke capaciteit om veranderingen te bewerkstelligen. Dat is anders dan Mali of een arm land in Latijns-Amerika." De Coninck denkt dat het daarom dat het goed zou zijn als Nederland eerder dan 2050 op 0 gaat zitten.

De opwarming stoppen

Welke stappen worden ondernomen om klimaatverandering aan te pakken, horen we eind dit jaar bij de Klimaatconferentie in Katowice in Polen. Ekker verwacht dat het IPCC-rapport er een belangrijke rol gaat spelen.

Kuipers Munneke benadrukt: "Dit rapport gaat over het verschil in opwarming tussen 1,5 en 2 graden opwarming. Maar het is niet zo dat we die 2 graden halen als we niets doen."

"Als we niets doen wordt het namelijk 4 graden", zegt hij. "3 graden hebben als we de eerder afgesproken maatregelen gaan uitvoeren. Die 2 graden opwarming krijgen als we veel meer gaan doen. En die 1,5 graden opwarming krijgen we als we extreem veel gaan doen om de opwarming te stoppen. Oh, en we zitten nu al op 1 graad opwarming, dus die laatste halve graad hebben we zo gehad."

Volgens het rapport zouden we met de huidige temperatuurstijging de 1,5 graad opwarming al bereiken tussen 2030 en 2052.