Alweer een top over migratie? Hadden we die niet al gehad?
Grote vluchtelingenstromen waren er niet deze zomer, maar toch staat migratie vanavond en morgen in Salzburg boven aan de agenda op een informele Europese top. Alweer? Alweer ja. Nog maar een paar maanden geleden was Brussel ook al het decor van een migratie-top, maar de afspraken van toen wachten nog op uitvoering.
De regeringsleiders maakten er nachtwerk van eind juni. Het debat stond onder hoogspanning, omdat Italië weigerde een schip vol migranten aan te laten meren. De Italiaanse premier Conte eiste dat de andere EU-leiders eerst hulp zouden bieden bij de opvang van iedereen die in Italië aankomt. Tegelijk werd in Duitsland juist van Merkel geëist dat ze een einde zou maken aan de instroom van asielzoekers.
Diep in de nacht kwamen de regeringsleiders uiteindelijk tot een akkoord. De teksten daarin waren zo vaag dat iedereen ze naar eigen believen kon uitleggen. Conte kon op basis van de tekst zeggen dat de EU Italië zou helpen bij de opvang van migranten, terwijl premier Rutte kon volhouden dat er geen extra migranten naar Nederland zouden komen.
De meest concrete afspraken gingen over het tegenhouden van migranten. Er zouden 'ontschepingsplatforms' komen buiten de EU, waar migranten die de oversteek over de Middellandse Zee waagden naartoe zouden worden gebracht. Iedereen tastte in het duister hoe die platforms eruit zouden zien. Ook binnen de EU zouden landen opvangkampen oprichten, maar waar bleef onduidelijk. Laat staan dat een land zich meldde om structureel migranten uit Zuid-Europese landen over te nemen.
Hoe hangt de migratievlag er drie maanden later bij? Wat is er gebeurd met de afspraken van toen?
Opvang in Noord-Afrika
"Nee, het worden geen kampen", zeiden EU-diplomaten in juni keer op keer over de zogenaamde 'platforms'. Wat het dan wel wordt, dat bleef onduidelijk.
De EU wil migranten ontmoedigen om de boot vanuit Noord-Afrika naar Europa te nemen. Nu worden migranten vaak van hun niet zeewaardige schepen afgehaald door reddingsschepen. Die varen vervolgens door naar Europa, zodat de migranten daar asiel aan kunnen vragen. Dat moet veranderen.
De reddingsschepen moeten in het vervolg doorvaren naar die platforms buiten de EU, om de migranten daar af te zetten. Maar verder is alles rond de platforms nog onduidelijk.
Kunnen mensen rond de platforms blijven slapen? Krijgen ze er eten? Dat kan nog niemand vertellen. En nog belangrijker: waar moeten die platforms komen? Nog geen land heeft zich bij de EU gemeld om zo'n platform op te zetten.
"We kijken op dit moment naar onze gereedschapskist om te kijken wat we de kandidaatlanden kunnen bieden", zegt een diplomaat. Met handelsvoordelen of soepele visa-regelingen en natuurlijk met geld moeten alsnog landen worden gevonden. Dat proces gaat nog wel even duren, al kan er meer tempo komen als de regeringsleiders vandaag in Salzburg de gereedschapskist flink vullen met cadeautjes.
Opvangcentra binnen de EU
"Nee, zo'n centrum oprichten in Nederland ligt niet voor de hand", zei premier Rutte al op de top in juni. En dat is precies het probleem. Centra moeten er komen, maar waar, dat laat iedereen in het midden.
Het idee achter de centra is dat landen, met hulp van de EU, de echte vluchtelingen van de economische migranten kunnen scheiden. Nu duren die procedures vaak nog ellenlang, waardoor migranten eindeloos in Europa blijven. Dat moet sneller en effectiever, met behulp van de centra. Nederland wijst graag op centra op Schiphol en in Ter Apel. Dat zouden de goede voorbeelden zijn.
Maar waar Nederland die centra vooral in Zuid-Europa wil zien, waar nu de migranten ook al aankomen, daar wil Italië juist dat andere landen ook opvangcentra oprichten, zodat ze migranten kunnen overnemen. Een spagaat, waardoor er voorlopig nog niet één opvangcentrum bestaat.
Herverdeling van vluchtelingen
En dan het moeilijkste punt: het herverdelen van vluchtelingen. In juni bleven de regeringsleiders daar nog vaag over. Ze spraken af dat ze een onderzoek zouden doen naar verandering van de Dublinafspraken. Volgens die afspraken is het land waar een asielzoeker arriveert verantwoordelijk voor de hele procedure.
Italië wil dat direct veranderen. Asielzoekers moeten een gezamenlijke verantwoordelijkheid worden van de hele EU. Maar daarmee staat het land lijnrecht tegenover bijvoorbeeld Hongarije, dat op geen enkele manier de verantwoordelijkheid wil voor asielzoekers die helemaal niet naar Hongarije willen komen.
Het is een impasse die nu al jaren de discussie lam legt in Brussel. Sinds juni is er eigenlijk niets veranderd. De Hongaarse premier Orbán liet er ook de afgelopen weken weer geen misverstand over bestaan: zijn land zal niet bewegen. De Franse president Macron zal vandaag opnieuw voorstellen dat landen die geen migranten willen opnemen, die verplichting af kunnen kopen. Maar ook daarmee zal Orbán nooit akkoord gaan.
Salzburg
De top in Salzburg moest de grote migratietop worden, maar inmiddels beginnen de andere onderwerpen op de agenda ook hun ruimte op te eisen. Vooral de brexit is urgent. Daarnaast willen regeringsleiders praten over het afschaffen van de zomertijd en over veiligheid. Grote kans dat migratie het kind van de rekening wordt en de politieke migratieproblemen die de EU heeft, toch maar weer worden doorgeschoven.
