'Keuze voor Europese Unie is hervormen of opheffen'

Het is in de Europese Unie niet meer een beetje naar links of een beetje naar rechts. Volgens de hoogste Nederlander bij de Europese Commissie, Frans Timmermans, gaat het over hervormen of opheffen.

"Dat is de vraag die volgend jaar bij de verkiezingen aan de orde komt", aldus de vicevoorzitter. Aan de vooravond van de opening van een nieuw parlementair jaar maakt hij in Straatsburg de balans op van wat er de komende tijd op de EU af komt.

Het lijstje is bekend: migratie, akkoorden met Afrikaanse landen over opvang van vluchtelingen en afspraken over terugkeer van mensen die geen recht hebben op asiel. Hij wil ook meer afspraken over solidariteit "zodat voorkomen wordt dat we landen als Griekenland en Italië in hun sop gaar laten koken."

Onzekerheid

Volgens Timmermans leeft bij de Europese kiezer momenteel een combinatie van economische onzekerheid en de vraag over onze identiteit. De politiek heeft daar volgens hem twee antwoorden op.

"Een groot deel van de politici ziet het probleem en wil het dan oplossen en je hebt een deel dat zegt: die vreemdeling is het probleem, het probleem is die angst van jullie. En die angst maken ze dan niet kleiner, die kloppen ze juist op, zodat ze mensen vastketenen aan hun angst. Dat heeft ons in Europa nog nooit iets goeds gebracht."

"Op dit moment is het zo dat bijvoorbeeld een premier als Orbán met dit beleid de mensen achter zich weet te krijgen. Maar daar wordt wel een prijs voor betaald, hij zegt: ik geef jullie veiligheid, ik geef jullie zekerheid, maar ik wil dat wel allemaal kunnen controleren. Ik denk dat het voor Europa essentieel is dat we nooit een ruilobject maken van vrijheid. Veiligheid, zekerheid zonder vrijheid, op de lange termijn wordt dat niks. Dus we moeten ervoor zorgen dat we in Europa ook vrijheid recht overheid houden."

Makkelijke oplossing

Aan de andere kant vindt Timmermans ook verkiezingsuitslagen zoals in Zweden bemoedigend. "Als in een land als Zweden 18% van de kiezers kiest voor een partij die uitsluiting voorstelt, die dus een heel radicale manier van met mensen omgaan voorstelt, dan is dat wel een duidelijk signaal". Tegelijkertijd heeft tachtig procent van de Zweden niet op een populistische partij met een makkelijke oplossing gestemd. Volgens de eurocommissaris zegt hij niet dat er niets aan de hand is. "Maar we moeten dus ook weer niet net doen alsof die extreme populisten het hele politieke speelveld in beslag nemen."

Oplossingen vinden is de andere kant van het verhaal, maar dat is niet zo makkelijk. "De belangen van de verschillende landen lopen nogal uiteen", zegt Timmermans. Hij was de afgelopen weken op bezoek in Portugal en Italië.

"Als je aan Portugezen vraagt wat ze ervan vinden hebben ze een houding van: doe niet zo moeilijk, mensen in nood moeten we helpen. Als je met Italianen praat zeggen ze dat we iets moeten doen om die toestroom te stoppen. Duitsers hebben weer vooral problemen met de integratie. Dat maakt het vinden van een oplossing ingewikkeld."

Stemrecht ontnomen

Eén van de landen in de EU die nogal hun eigen weg gaan is Hongarije. Timmermans benadrukt dat het niet gaat om de politieke keuze die een land maakt. "Naar links, naar rechts, dat moeten de mensen in het land zelf weten. Het gaat er wel om, en dat is de taak van de Commissie, dat we landen houden aan de afspraken die ze zelf hebben gemaakt EN waar ze zelf voor gestemd hebben."

Hij zal dinsdag het debat met de Hongaarse premier Orbán in het Europees Parlement aangaan. "Dat kunnen felle debatten zijn ja. Maar hij debatteert wel."

Het Europees Parlement moet deze week beslissen of het een speciale procedure wil opstarten tegen het land. Een zogenoemd artikel 7-procedure, zoals tegen Polen, waarbij de ultieme consequentie kan zijn dat het land het stemrecht wordt ontnomen.

Timmermans laat nog niet het achterste van z'n tong zien. "Ik hoop dat er met Orbán redelijk te praten valt. Zo niet, en hij volhardt in zaken die in strijd zijn met zijn Europese verplichtingen, dan gaan we weer naar het Hof." De ervaring leert immers dat de Hongaarse premier zich wel aan de uitspraken van het Europese Hof van Justitie houdt.

Morgen is het debat in het Europees parlement en woensdag volgt de stemming.