Kringlooplandbouw is de toekomst, volgens minister Schouten

• Rob Koster

  Economieverslaggever

"De manier waarop we nu ons voedsel produceren raakt steeds verder uit balans. Het gaat verder dan wat de aarde kan geven. En is niet houdbaar." Dat schrijft minister Schouten (ChristenUnie) in haar toekomstvisie op de landbouw. "We moeten voorkomen dat we bodem, water en grondstoffen uitputten en de temperatuur op aarde onaanvaardbaar verhogen."

De minister pleit daarom voor kringlooplandbouw. Zo moeten koeien en ander vee in principe gevoed worden met gras en resten van bijvoorbeeld mais van de eigen boerderij of uit de directe omgeving.

Import van voer waardoor natuur en bodem in andere delen van de wereld aangetast worden, moet worden beperkt. Bewerkte dierlijke mest moet zoveel mogelijk de rol van kunstmest in de landbouw vervangen. Dat beperkt de schadelijke milieu-effecten van dierlijke mest en scheelt veel energie die gebruikt wordt bij de productie van kunstmest. Ook gaat de CO2-uitstoot omlaag.

De manier waarop de landbouw nu is georganiseerd is vooral gericht op kostenverlaging en productieverhoging, zegt de minister. "Dit is in Nederland ten koste gegaan van biodiversiteit, het milieu, kwaliteit van drinkwater en de aantrekkelijkheid van het landschap."

"We hebben in Nederland een landbouw die wereldwijd bekend staat als kwaliteit hoogstaand", reageert minister Schouten in het NOS Radio 1 Journaal. "Maar het uitgangspunt is altijd geweest: zoveel mogelijk produceren tegen zo laag mogelijke kosten. Nu komen we aan het eind van dat systeem." Met haar visie wil ze hier verandering in aanbrengen. "Ik wil de boeren richting geven, want ik merk dat daar vraag naar is. Boeren willen weten hoe ze moeten produceren."

Schouten signaleert nu al goede initiatieven voor verandering, maar constateert ook dat veel boeren "als het ware gevangen zitten in het huidige productiesysteem, dat niet toekomstbestendig is."

Geen harde maatregelen

Boeren moeten het dus anders aanpakken; milieu- en klimaatvriendelijker gaan werken, maar toch een fatsoenlijke boterham kunnen verdienen. Maar hoe dat precies moet staat niet in de notitie. "Het kabinet vertrouwt op de kracht van de samenleving om de omslag naar kringlooplandbouw te maken."

Er worden - nog - geen beleidsmaatregelen voorgesteld, wel belooft minister Schouten dat de overheid met wetgeving komt als er de komende tijd niets gebeurt. Waar buitenstaanders vooral de omvang van de intensieve veehouderij in Nederland als belangrijkste probleem voor milieu en klimaat zien, rept de kabinetsnotitie hier met geen woord over. Net als in het regeerakkoord ontbreken maatregelen die gericht zijn op het verminderen van het aantal koeien, varkens en kippen in ons land.

Een allesomvattend Landbouwakkoord, waar het Planbureau voor de Leefomgeving voor pleit naar analogie van het Klimaatakkoord, komt er niet. Wel moeten er volgend jaar afspraken gemaakt worden tussen de overheid en de landbouwsector over de resultaten die de komende jaren geboekt moeten worden. Regels die de ontwikkeling naar kringlooplandbouw in de weg staan moeten aangepast worden.

Onderhandelingspositie

Zo wil de minister bevorderen dat voedsel zoveel mogelijk uit de eigen streek komt. Kleinschalige productie heeft nu vaak last van regels die gemaakt zijn voor intensieve grootschalige voedselproductie. Ook de onderhandelingspositie van boeren in de voedselketen moet verbeterd worden. Nu delven boeren vaak het onderspit in de onderhandelingen met bijvoorbeeld de inkoopcentrales van grote supermarktketens.