Ook al gaat het maar om 60 minuten, impact van alleen maar zomertijd is groot

Al jaren is er discussie over de zomer- en wintertijd. Vandaag heeft Europese Commissie-voorzitter Jean-Claude Juncker stelling genomen: de klok moet niet meer worden verzet. Een gevolg daarvan is dat het op 22 december, de kortste dag van het jaar, pas om 09.45 uur licht wordt (in De Bilt).

Wie beslist uiteindelijk of we de wintertijd afschaffen en wat zijn nog andere gevolgen?

Juncker reageert met deze beslissing op de uitslagen van een Europese zomertijd-enquête. Hieruit bleek dat een meerderheid van de deelnemers af wil van het verzetten van de klok. "De mensen willen het, dus we gaan het doen", zei Juncker vanochtend.

Zo'n 1 procent van de inwoners van de Europese Unie heeft gereageerd op de enquête: ruim 4,6 miljoen mensen. Vooral Duitsers vulden de enquête in: van de 4,6 miljoen deelnemers kwam meer dan 3 miljoen uit Duitsland.

Maar wanneer?

De wintertijd is niet per direct afgeschaft. De Commissie kan weliswaar voorstellen om het klokverzetten af te schaffen, of we daarna de zomer- of de wintertijd aanhouden, bepalen de landen zelf.

Dat klinkt ingewikkeld, maar het valt mee, legt correspondent Thomas Spekschoor uit. Landen kunnen nu al zelf bepalen welke tijdzone ze aanhouden. "Zo bepaalde de Spaanse dictator Franco ooit dat Spanje zich houdt aan de 'Duitse tijd'. Dat bleef zo, ook na Franco's dood, maar in Spanje willen veel mensen terug naar de oude tijd, zodat ze weer in dezelfde tijdzone vallen als buurland Portugal. Geen Europese wet houdt Spanje tegen om dat te doen."

Als het klokverzetten straks afgeschaft is, kan elk land dus zelf beslissen wat het doet. In theorie kan Nederland beslissen om de zomertijd aan te houden, terwijl België de wintertijd aanhoudt, geeft een woordvoerder van de Europese Commissie toe. "Maar we verwachten dat iedereen zich verstandig opstelt." Want er is informeel afgesproken dat alle lidstaten één lijn trekken. Als ze dat niet doen, zou dat de interne markt ontregelen. Eerder deed elk land het op zijn eigen manier, wat tot logistieke problemen leidde.

Hoop gedoe, maar het kan wel

Toch kan Brussel er weinig tegen beginnen als de landen niet luisteren. Als landen echt gehecht zijn aan het klokverzetten, zouden ze zelfs daar nog mee door kunnen gaan. Kwestie van in maart een wet invoeren die bepaalt dat je tot de ene tijdzone behoort, om in oktober een wet door te voeren die je weer in de andere tijdzone zet. Wel een hoop gedoe.

De verwachting is dat Juncker binnen een aantal weken een officieel voorstel aan het parlement voorlegt.

De wintertijd gaat dit jaar op 28 oktober in en duurt tot zondag 31 maart. Als de wintertijd ingaat wordt het 's ochtend eerder licht en in de avond eerder donker. Maar als Junckers wil wet wordt, duurt het dus voortaan in de winter in de ochtend een uur langer voordat het licht wordt.

Het verzetten van de klok zou onder meer invloed hebben op het aantal verkeersdoden, omdat de mensen nog wat suffer achter het stuur zitten, blijkt uit een studie. Ook heeft het uurtje verschil effect op het gebruik van de airco. Daarnaast hebben dieren (zij krijgen op een ander moment voeding) en mensen last van de tijdsverandering.

Sommige mensen hebben zelfs last van een jetlag. Ze zijn uit hun ritme, liggen de eerste nachten na de tijdsverandering wakker of krijgen op rare momenten trek in eten.

Hoe dat precies zit, zie je in de video hieronder die we eerder maakten:

Tot 1916 was er geen sprake van zomer- of wintertijd. Toen voerde Duitsland als eerste land in Europa een zomertijd in. Het land kampte door de Eerste Wereldoorlog met brandstoftekorten. Dankzij de zomertijd was het 's avonds langer licht, en was er minder olie en gas nodig. Nederland volgde een dag na Duitsland met de invoering.

Ons land behield de zomertijd tot 1946, toen de meeste omliggende landen ook weer waren overgeschakeld op één tijd het hele jaar door.

Twintig jaar later werd de zomertijd geherintroduceerd door Italië. In Nederland volgde de herintroductie in 1977. Weer was het energiebesparingsargument de reden, met name door de Arabische olieboycot. Ook speelde deze keer mee dat mensen zo tijdens de zomer langer konden genieten van het daglicht en hoopte de Tweede Kamer dat de recreatiesector een boost zou krijgen.

Levert het echt iets op?

Of het uurtje verschil echt energiebesparing oplevert, is trouwens de vraag. Han Slootweg van netbeheerder Enexis zei eerder al dat je het niet kunt meten. "We hebben geen vergelijkingsmateriaal. Want we weten niet hoeveel energie we zouden verbruiken als we de tijd niet zouden verzetten. Daarnaast spelen er te veel factoren mee. De temperatuur is bijvoorbeeld elke winter anders." Ook energiebedrijven Essent en Nuon zeiden toen geen opmerkelijke verschillen te zien in stroomverbruik tussen zomer- en wintertijd.

Wel is er een studie gedaan waaruit blijkt dat de klok een uur verzetten tot een energiebesparing van ongeveer 0,3 procent leidt. Europarlementariërs gaven vorig jaar al aan dit te weinig te vinden.