Hongaars HirTV in één dag van kritische zender naar regeringsspreekbuis

Kritische media moeten steeds vaker het veld ruimen in Hongarije. Ze sluiten de deuren of worden opgekocht door regeringsgezinde mediatycoons. Eerder dit jaar werd de oudste krant van het land, Magyar Nemzet, opgeheven. Nu is ook een van de laatste kritische televisiezenders verleden tijd.

HirTV werd op 1 augustus overgenomen door een zakenman die bevriend is met premier Viktor Orbán. Van de ene op de andere dag veranderde het van een kritische zender in een spreekbuis van de regering.

"Ze hadden een lijst met namen. We werden één voor één in een kamertje geroepen," vertelt eindredacteur Zsombor Gyorgy vanaf de bank in zijn woonkamer in Boedapest. Het is drie weken na de controversiële overname die de hele Hongaarse mediawereld op z'n kop zette. "De boodschap was helder: ik was ontslagen."

Mitra Nazar sprak in Boedapest met Szombor over hoe het medialandschap in Hongarije verandert:

Tientallen journalisten en presentatoren werden op de dag van de overname naar huis gestuurd. Anderen werd de keus gegeven: blijven en de nieuwe koers accepteren, of opstappen. Het nieuwe management liet er geen misverstand over bestaan. Het roer zou volledig omgaan.

Het nieuwsprogramma waar Gyorgy eindredacteur was, werd direct van de buis gehaald. De volgende dag werd eerst 's middags een oude toespraak van premier Orbán integraal uitgezonden. Diezelfde avond was er een gloednieuw avondprogramma, met een nieuw decor en een andere presentator.

Szombor kijkt er sindsdien elke avond naar. Propaganda, noemt hij het. Want het meest opvallende verschil is niet het decor, maar de inhoud en de studiogasten. "Alles is in één dag helemaal veranderd," zegt hij. "Elke avond zien we nu regeringspolitici in de studio. Politici die voorheen weigerden bij ons aan te schuiven."

Op het scherm zien we regeringswoordvoerder Zoltán Kovács vertellen over een nieuwe belasting die non-gouvernementele organisaties moeten betalen. Een recent ingevoerde maatregel die vooral organisaties treft die kritisch zijn op de regering. Szombor kijkt ernaar en schudt zijn hoofd. "Er wordt geen kritische vraag gesteld."

Het is niet de eerste keer dit jaar dat Zsombor Gyorgy zijn baan verliest. Eerder werkte hij voor Magyar Nemzet, de oudste krant van Hongarije, waar hij de vrijheid had te schrijven over corruptieschandalen rond premier Orbán en over fraude met EU-fondsen. Een week na de herverkiezing van Orbán werd de krant opgeheven.

Zowel Magyar Nemzet als HirTV was eigendom van mediamagnaat Lajos Simicka, een oude studievriend van Orbán. Drie jaar geleden kregen de twee ruzie, waar het conflict over ging is nooit opgehelderd. Het leidde ertoe dat bij Simicka's krant en televisiestation ineens ruimte was voor journalistieke onderzoeken naar corruptie en machtsmisbruik binnen de regering en Orbáns partij Fidesz.

Adverteerders, zowel staatsbedrijven als bedrijven van regeringsgezinde oligarchen, begonnen zich langzaamaan terug te trekken uit Simicka's media. Tot hij dit jaar zijn titels in de verkoop deed en uit het openbare leven verdween. HirTV is nu eigendom van Zsolt Nyerges, een zakenman die regelmatig bij Orbán over de vloer komt.

Onderzoeksjournalist Attila Bátorfy van de website Atlatszo onderzocht de banden tussen de regering en rijke zakenmensen en ontdekte dat ruim 500 mediatitels in handen zijn van oligarchen uit kringen van de regering. "Er is hard bewijs voor de links tussen Orbán en die oligarchen", zegt hij. "Ze verstoppen zich niet, hun bedrijven zijn netjes geregistreerd onder hun eigen naam." Grote beslissingen binnen die bedrijven worden niet genomen zonder de goedkeuring van de premier, aldus Bátorfy. "Eigenlijk is Viktor Orbán de echte eigenaar van die bedrijven."

Sinds Orbán in 2010 aan de macht kwam in Hongarije, is het land 50 plekken gezakt op de persvrijheidsranglijst van Reporters Without Borders. Maar dat betekent niet dat er helemaal geen onafhankelijke media meer zijn.

Op televisie is RTL Klub nog over, een zender die meer entertainment dan nieuws brengt, in handen van een Duits mediabedrijf. Ook is er een aantal onafhankelijke online nieuwsportals. Journalisten als Attila Bátorfy kunnen daarop schrijven wat ze willen zonder dat ze direct in de problemen komen. Maar hun bereik is zeer beperkt. Op het platteland is weinig toegang tot het internet, en zien mensen vrijwel alleen nog regeringsgezinde media.

"Juist de media met het grootste bereik zijn in handen van regeringsgezinde oligarchen", zegt Bátorfy. "Daarom weet zo'n twee derde van de Hongaren niet wat er echt aan de hand is in dit land, ze hebben geen weet van de corruptie in hun dorpen. Want het staat niet in de krant en het komt niet op TV."

Ook op de redactie van 24.HU kijkt niemand over de schouders van journalisten mee, vertelt eindredacteur Péter Szegeti. Het laatste artikel op de nieuwssite gaat over de rijkste man van Hongarije, Lörinc Mészaros, eigenaar van alle regionale kranten. Mészaros is een jeugdvriend en de buurman van Orbán in zijn geboortedorp. "Wij kunnen dit soort artikelen gewoon publiceren", zegt Szegeti. "Maar het is de vraag hoe lang nog."

Hij weet dat wat HirTV is overkomen, ook met zijn nieuwssite kan gebeuren. Toch gelooft hij dat Orbán er juist baat bij heeft dat er nog een paar onafhankelijke media over blijven. "Zodat hij kan zeggen: 'zie je wel, dit is geen dictatuur'."

Hongaarse Stem

Ex-eindredacteur Zsombor Gyorgy heeft inmiddels, samen met andere ontslagen journalisten, een nieuwe kritische krant opgericht. Magyar Hang (Hongaarse Stem) wordt gemaakt met behulp van crowdfunding en inkomsten van abonnees. Hun missie is om meer mensen op het platteland te bereiken. Daarom heeft de krant een speciale actie in het leven geroepen: Twee abonnementen voor de prijs van één. Zodat abonnees één krant aan een familielid buiten de stad kunnen geven, onder het motto 'Geef je oma de realiteit cadeau'.

"We noemen dit de overlevingskrant," zegt Gyorgy tot slot. "Niemand weet wanneer de situatie zal veranderen. Orbán zegt dat hij tot 2030 aan de macht wil blijven. Tot die tijd moeten we overleven."