Laatste miljarden naar Athene, Grieken staan weer op eigen benen
Griekenland staat financieel weer op eigen benen. Vandaag is de laatste 15 miljard euro van het internationale steunprogramma overgemaakt, wat het totaal aan Athene uitgekeerde bedrag op 257 miljard euro brengt. Het ESM-reddingsfonds heeft het land daarmee behoed voor een faillissement en bovendien voorkomen dat de eurozone uit elkaar is gevallen.
Als tegenprestatie heeft Griekenland grootscheepse economische hervormingen en harde saneringen doorgevoerd. In juni keurden de eurolanden de laatste Griekse plannen goed en gaven ze groen licht voor de laatste en derde tranche van de miljardensteun. Het programma wordt officieel op 20 augustus beëindigd.
Het ESM, het Europees Stabiliteitsmechanisme, is het in 2011 opgerichte reddingsfonds voor landen waaraan niemand meer geld wil lenen en die de toegang tot financiële markten kwijtraken. Het was de opvolger van het tijdens de uitbarsting van de Griekse crisis inderhaast uit de grond gestampte noodfonds EFSF, de Europese Financiële Stabiliteitsfaciliteit. "Een soort start-up-gevoel in een heel moeilijke tijd voor Europa", zegt Kalin Anev Janse, secretaris-generaal en hoofd financiering van het ESM.
Bekijk hieronder hoe dat gaat, 15 miljard euro storten:
De Griekse staatsschuldencrisis barstte in het voorjaar van 2010 los. In de nasleep van de financiële crisis en de bankencrisis kreeg het land te maken met grote financiële tegenvallers. Financiële cijfers bleken totaal niet te kloppen, het begrotingstekort verveelvoudigde en de Griekse regering zakte finaal door het ijs.
Op de financiële markten spoelde het vertrouwen in Griekenland weg. De koersen van de Griekse staatsleningen kelderden, de rente op schuldpapier steeg naar astronomische en onhoudbare hoogten.
Kredietbeoordelaars gaven het land de status van 'junk'; Griekse schuldpapieren hadden het hoogste risico op wanbetaling en je kon er beter niet in beleggen, was het oordeel.
Het land verzeilde in een regelrecht drama. Er bleek dringend geld nodig om het van de afgrond te redden, steun die alleen in ruil voor ingrijpende bezuinigingen en hervormingen zou worden uitgekeerd.
Aanvankelijk werd gedacht aan 45 miljard euro om het land te redden: 30 miljard van de EU en 15 miljard van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), maar dat bleek bij lange na niet genoeg.
Het gat was gapend diep, de kapitaalmarkten zaten potdicht, de hervormingsbereidheid was niet groot en de Grieken stribbelden vooral tegen. Uiteindelijk werd het een opeenstapeling van steunprogramma's en een veelvoud van het oorspronkelijk geraamde bedrag.
Nul euro Nederlands belastinggeld
Tijdens de harde onderhandelingen met Griekenland is wel geroepen dat er geen Nederlandse belastingcenten meer naar Griekenland mogen, maar dat is nooit het geval geweest. "Er is nul euro belastinggeld naar Griekenland gegaan", zegt Janse.
"De 260 miljard euro die is overgemaakt, is opgehaald bij meer dan 1500 investeerders uit Azië, Afrika en Europa. Er is geen sprake van belastinggeld uit Nederland of uit andere landen dat naar Griekenland is gegaan."
Nederland heeft alleen in de beginfase van het EFSF in 2010-2011 in stappen 3,2 miljard euro overgemaakt. De eurolanden brachten samen voor dat eerste steunprogramma 53 miljard euro op. Daarna werd het ESM opgetuigd.
Nederland en andere landen hebben wel aandelen in het ESM, waarmee ze garant staan voor het startkapitaal en waardoor het ESM kredietwaardig is. Dat doet Nederland ook bij andere internationale instellingen zoals de Wereldbank en daar krijgt de staat ook rente op terug. "Het belangrijkste dat Nederland ermee koopt is een soort verzekering tegen een crisis in de toekomst, waar Nederland zelf eventueel ook gebruik van zou kunnen maken."
Met Griekenland is overeengekomen dat de miljarden tegen een heel lage rente uiterlijk in 2069 zijn terugbetaald. Het ESM blijft ook na het beëindigen van het hulpprogramma het land en de economische hervormingen monitoren. Vier keer per jaar gaan vertegenwoordigers van het ESM er op bezoek. Het land heeft genoeg geld om zich bijna twee jaar staande te kunnen houden en moet zich nu weer zelf kunnen financieren, stelt het ESM.
Fikse ruzies
Als tegenprestatie voor de miljardensteun heeft Griekenland onder meer de pensioenen gekort, salarissen met 20 tot 30 procent verlaagd en het aantal ambtenaren met een kwart verminderd. "De Grieken hebben de afgelopen jaren keihard gewerkt om Griekenland weer sterk te maken en gaan zeker door een moeilijke periode."
De bevolking steigerde en kwam herhaaldelijk samen op het plein voor het parlementsgebouw in Athene voor demonstraties en protestacties. Ook de politiek werkte niet altijd mee.
Minister van Financiën Varoufakis van de radicaal-linkse partij Syriza zorgde in 2015 voor fikse ruzies met de EU. In de zes maanden dat hij over de financiën ging, ging hij in tegen de hervormingen en bezuinigingen en laaide de Griekse crisis weer op.
"Varoufakis is niet goed geweest voor de Griekse bevolking. Zijn beleid heeft ontzettend veel meer geld gekost en heeft Griekenland helaas een paar jaar teruggezet", vertelt Janse. "Het ging in 2014 echt de goede kant op en we bereidden een clean exit voor Griekenland voor, dus dat ze zonder een lening uit het steunprogramma zouden komen"
Het overmaken van het geld naar Athene is eigenlijk zo simpel als wij geld overschrijven."We tikken een paar swiftcodes in en dan wordt 15 miljard overgeschreven van onze rekening naar Griekenland", vertelt Janse.
"Het gaat via de centrale banken, dus het ESM schrijft het over via de Duitse Bundesbank naar de Europese Centrale Bank, en vervolgens naar de Griekse centrale bank. Dat duurt een paar uur en dan hebben de Grieken de 15 miljard euro op hun rekening staan."