OVV over spoorwegovergangen: helemaal afsluiten, gebrek aan regie ministerie

Het aantal slachtoffers van ongelukken bij of op spoorwegovergangen is onacceptabel hoog en moet en kan omlaag. Bijvoorbeeld door spoorbomen te plaatsen die de hele weg afsluiten en door onbewaakte overgangen bewaakt te maken of anders op te heffen. Op termijn moet dat ertoe leiden dat er geen enkel spoorwegongeluk meer gebeurt.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) schrijft dat in een rapport naar aanleiding van drie ernstige overwegongelukken in 2016 en 2017 in Winsum, Harlingen en Wouw. Daarbij kwamen in Harlingen twee mensen om het leven en raakten in Winsum achttien mensen gewond.

Volgens de raad is de verantwoordelijkheid voor de overwegveiligheid te veel versnipperd en ligt het voor de hand om die bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat te leggen. Het gebrek aan regie leidt er nu nog toe dat gevaarlijke situaties niet snel genoeg worden aangepakt.

Nul overwegen

Directeur Pier Eringa van spoorwegbeheerder ProRail is "heel erg blij" met het rapport, ondanks dat het kritisch is op de rol van ProRail bij overwegongelukken. Volgens de OVV onderzoekt ProRail zulke ongevallen niet structureel, waardoor "potentiële veiligheidswinst" onbenut blijft.

Eringa herkent die conclusie deels, zegt hij in het NPO Radio 1-programma 1 op 1. "Er wordt bij ons ontzettend hard gewerkt op het onderwerp overwegen. De beste overweg is overigens géén overweg. Net als de OVV streven we naar nul overwegen in Nederland."

Plagen

Maar de praktijk is weerbarstig, zegt Eringa. Dat heeft onder andere te maken met de versnipperde verantwoordelijkheid die de OVV in zijn rapport noemt. "Soms willen we een overweg weghalen, bijvoorbeeld als er in een gemeente relatief veel overwegen dicht bij elkaar liggen. Maar nu kunnen gemeenten ons nog plagen. De gemeenteraad blokkeert onze plannen dan, bijvoorbeeld omdat er bezwaar is gemaakt door omwonenden die bang zijn dat ze straks iets om moeten fietsen."

Eringa pleit voor meer "doorzettingsmacht" voor de rijksoverheid om dit probleem op te lossen. Gemeenten zouden dan gedwongen kunnen worden om de sluiting van een overweg te accepteren.

Daarnaast spelen ook de financiën een rol, zegt de ProRail-baas. "Het sluiten van een overweg kost grofweg een miljoen euro. En we hebben bijna 2000 overwegen, dus reken maar uit."

Drukker

De OVV wijst er vandaag in haar rapport op dat Nederland het enige land in Europa is met veel treinverkeer en een groot aantal overgangen en dat dat geen goede combinatie is. Daar komt nog bij dat het alleen nog maar drukker wordt op het spoor en op de weg waardoor de kans op ongelukken toeneemt.

De overheid zou meer ambitie moeten tonen om het aantal ongevallen terug te dringen. De onderzoeksraad signaleert dat de overwegveiligheid de afgelopen vijftien jaar weliswaar is toegenomen, maar dat die ontwikkeling stilstaat.

Meeste ongelukken op bewaakte overgang

Jaarlijks komen gemiddeld elf mensen om bij een overwegongeluk. De meeste ongevallen gebeuren op bewaakte spoorwegovergangen. Die moeten dan ook beter beveiligd worden zodat niemand nog kan oversteken als de bomen dicht zijn.

De Raad vindt verder dat met de huidige hoge treinsnelheden onbewaakte overgangen ontoelaatbaar zijn. Die moeten beveiligd worden of anders opgeheven.

De Onderzoeksraad maakte een animatie van hun voorstel.

Staatssecretaris Van Veldhoven noemt de veiligheid rond spoorwegovergangen "zeer belangrijk". Ze zegt er samen met onder meer de regionale overheden hard aan te werken om de gevaarlijkste situaties op te lossen. "Recent is nog extra budget beschikbaar gesteld."

De bewindsvrouw is blij dat de OVV zo grondig onderzoek heeft gedaan. "We zullen de aanbevelingen gebruiken om ons veiligheidsbeleid, waar nodig, nog verder aan te scherpen." Ze gaat het rapport eerst goed bestuderen en wil dan na de zomer aan de Tweede Kamer laten weten wat zij gaat doen.