Klimaatakkoord naar minister, plannen industrie en verkeer vallen tegen

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Maanden van onderhandelen over het Klimaatakkoord hebben op verschillende gebieden weinig opgeleverd. Opvallend is dat net als bij de industrie ook de plannen voor verkeer en vervoer nog weinig concreet worden. Landbouw weet de doelstellingen wel te halen, maar schuift pijnlijke maatregelen voor zich uit.

Afgelopen tijd is door bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties op verschillende deelgebieden ('tafels') onderhandeld en komende dinsdag worden de resultaten aan minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat gepresenteerd. De NOS heeft de hoofdlijnen van het akkoord ingezien.

Veel verschillende partijen hebben meegepraat over het akkoord. Hier zie je hoe dit akkoord met al die partijen is gemaakt:

Bedrijven en organisaties die zich bezighouden met vervoer zijn minder ver gekomen dan gehoopt. Door de zogenoemde mobiliteitstafel worden verschillende maatregelen voorgesteld, maar niet duidelijk is wie het gaat organiseren en hoeveel het kost, laat staan wie het gaat betalen. Duidelijk is wel dat elektrisch rijden, openbaar vervoer en fietsen gestimuleerd moeten worden.

Bij de tafel 'mobiliteit' is geld de belangrijkste reden dat het nog niet opschiet. Het ministerie van Financiën eist bijvoorbeeld dat stimuleringsmaatregelen voor elektrische auto's worden gefinancierd via de bestaande belastingen op auto's. Stimulering van elektrische auto's betekent dus verzwaring van de lasten op benzine- en dieselauto's. Zolang elektrische auto's niet voor iedereen betaalbaar zijn, ligt deze verzwaring gevoelig.

Industrie

Ook in de industrie is er nog geen echte overeenstemming over concrete maatregelen, al zijn er varianten van maatregelen op tafel gelegd om te komen tot een forse CO2-reductie. Bedrijven willen meer zekerheid over overheidsbeleid en financiële steun. Dat ligt gevoelig, omdat dan met belastinggeld van de burger onder meer grote multinationals worden gesubsidieerd.

Een recent voorstel van de overheid om de helft van de onrendabele top van duurzame investeringen te financieren is door de industrie niet geaccepteerd. In totaal gaat het om een investering van 1 miljard euro en 300 miljoen euro voor onderzoek naar nieuwe technieken.

De belangrijkste maatregel waar onenigheid over is met de milieubeweging blijft het afvangen en opslaan van CO2 (CCS) in lege gasvelden onder de Noordzee. CCS is cruciaal in de plannen en wordt opgevoerd voor 7 megaton (Mt) van de totale doelstelling van 14,3 Mt voor de industrie.

De doelstelling voor de industrie blijft overeind en de onderhandelingen tussen overheid, bedrijfsleven en milieubeweging gaan na de zomer verder.

Huizen en gebouwen

De plannen voor de verduurzaming van huizen en gebouwen zijn het meest concreet. Volgens Diederik Samsom, die de gesprekken leidt over de 'Gebouwde Omgeving', staan we "aan de vooravond van een grote verbouwing", waarbij duurzame energie en goede isolatie centraal staan.

De belasting op gas zal stapsgewijs omhoog moeten vanaf 2020. Dat wordt gecompenseerd door een verlaging van de elektriciteitsbelasting en een verhoging van de energieteruggave. In 2021 moeten jaarlijks 50.000 huizen verduurzaamd worden. Ruim voor 2030 moet dat aantal opgeschroefd zijn naar 200.000 per jaar. In 2021 moet iedereen horen of en wanneer zijn wijk van het gas af gaat en wat de alternatieve bron voor verwarming wordt.

Het is niet de bedoeling dat er tot die tijd niets gebeurt. Bouwbedrijven, gemeenten en woningcorporaties proberen de komende drie jaar 75 procent van de nieuwbouwwijken die worden opgeleverd aardgasvrij te maken.

Woningcorporaties moeten de 'startmotor' van de transitie worden, staat in de hoofdlijnennotitie: "Hiermee kunnen in totaal in 2019 17.500, in 2020 30.000 en in 2021 55.000 woningen worden getransformeerd naar aardgasvrij." De woningcorporaties eisen overigens voor deze toezegging wel dat het kabinet met meer geld over de brug komt dan is toegezegd in het regeerakkoord.

Particuliere eigenaren moeten over de streep getrokken worden om hun huis te verduurzamen met een gebouwgebonden financiering. Die lening is dan gekoppeld aan het huis in plaats van aan de eigenaar, hiervoor is een wijziging van het Burgerlijk Wetboek nodig. De kosten van de lening mogen niet hoger worden dan wat de verlaging van de energierekening oplevert. Banken zijn "onder de juiste randvoorwaarden bereid mee te werken aan zo'n gebouwgebonden lening met lange looptijd, lage lente en dus lage maandlasten".

Het Klimaatakkoord kiest vooralsnog voor verleiden, maar sluit dwang op termijn niet uit: "Mocht het onvoldoende effect sorteren dan kan de norm vanaf 2030 een verplichtender karakter krijgen."

Elektriciteit

De totale hoeveelheid elektriciteit die opgewekt wordt in Nederland moet met tien procent omhoog. Het gaat dan om 12 TWh (terrawattuur). Ter vergelijking, de Nederlandse Spoorwegen gebruiken 1 TWh en zijn de grootste stroomverbruiker in Nederland.

Omdat de kolencentrales dichtgaan en het gasverbruik omlaag moet, zal er meer windenergie op zee moeten worden opgewekt. Het gaat om 49 TWh. De door het kabinet uitgestippelde routekaart wind op zee moet daarom uitgebreid worden met 7 gigawatt. Op land moet de hoeveelheid elektriciteit uit zon en wind naar 36 TWh.

Op zee dreigt er nu al ruimtegebrek en het kabinet moet daarom snel nieuwe plekken aanwijzen voor deze windparken. De opgave voor uitbreiding van zonnepanelen en windmolens op land moet uitgevoerd worden door gemeenten en provincies in dertig zogenoemde energieregio's. Burgers moeten mee kunnen beslissen over waar de panelen of molens komen te staan of liggen.

Landbouw

Behalve de al eerder door het kabinet aangekondigde 'warme sanering' van de varkenshouderij, waarbij een financiële prikkel wordt gegeven, worden in het hoofdstuk over de landbouw de kool en de geit voorlopig gespaard. Voor een forse inkrimping van de veehouderij in ons land is in de agrarische sector en in de huidige coalitie geen draagvlak. Verandering van diervoeder en mestopslag moet dit enigszins compenseren.

Onder meer door "slimmer landgebruik" denkt men toch aan een reductie van 3,5 Mt in 2030 te kunnen komen. Dat betekent bijvoorbeeld verhoging van het waterpeil in veenweidegebied, waardoor de natuurlijke uitstoot van broeikasgas omlaag gaat. Verder moeten er meer natuurgrond en bos komen en kan klaver het gebruik van kunstmest terugdringen. Een flinke klapper kan gemaakt worden door de kassen van het gas over te laten gaan op geothermie, oftewel aardwarmte.

Kabinet aan zet

Nadat de hoofdlijnen van het Klimaatakkoord dinsdag zijn aangeboden aan minister Wiebes, zal die de plannen deze zomer laten doorrekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB). Eind augustus, begin september gaat deze doorrekening met commentaar van het kabinet naar de Tweede Kamer.

Na een debat in de Tweede Kamer wordt het akkoord op hoofdlijnen met commentaar en aanvullende opdrachten teruggestuurd naar de onderhandelaars van bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties. Die hebben dan tot het einde van dit jaar om de maatregelen uit te werken en van een handtekening te voorzien.