De haat-liefdeverhouding van premier Rutte met de EU
Het aantal bijnamen neemt toe. Hij is de leider van de nuchtere landen. De aanvoerder van de Hanzebond, de noordelijke rebel van de Europese Unie. De aanvoerder van de nettobetalers. Premier Rutte staat volop in de internationale schijnwerpers. Vandaag spreekt hij in het Europees Parlement in Straatsburg.
Steeds vaker wordt de Nederlandse premier gezien als de frontman van de kleine landen. De man die met enige autoriteit de groten in de EU Merkel en Macron kan tegenspreken. Met acht jaar premierschap op de teller, kan Rutte met enig gezag spreken in Europa. Hij is daarmee één van de langst zittende premiers.
Rutte heeft tijdens zijn premierschap een soort haat-liefde verhouding ontwikkeld met Europa. Hij vergeleek de politiek in Brussel wel eens met het Wilde Westen. "We zitten met de huifkarren in een cirkel, daarbinnen hebben we stabiliteit en we proberen de boel buiten die cirkel ook stabiel te krijgen."
'Feestcommissie'
Voor het Europees Parlement was hij ook nooit echt vriendelijk. Hij noemde ze een feestcommissie op zoek naar een feest. Maar de houding van Rutte is veranderd. Tijdens het Nederlandse voorzitterschap zag Rutte dat Europa best handig is. Hij kon een deal sluiten over de vluchtelingen met Turkije. Maar hij zag ook de uitslag van het brexit-referendum in Groot-Brittannië. De Europese Unie bleek voor de premier opeens toch een plek te zijn waar hij zaken voor Nederland kon veranderen.
En in het hart van dat Europa gaat hij vandaag spreken over de nieuwe wereld. Over nieuwe machtsverhoudingen waar hij een antwoord op moet geven.
Er is sprake van een nieuwe liefde. Nederland kan zich niet meer achter de brede rug van de Britten verschuilen en moet sinds twee jaar de eigen boontjes doppen. Dat gaat met vallen en opstaan, want wie zijn nu onze echte nieuwe vrienden in Europa en wie niet.
Op financieel terrein probeert Nederland een soort noordelijke coalitie te vormen. Met de Scandinaviërs, de Baltische landen en ook de Oostenrijkers verzet Rutte zich tegen een te soepel beleid rondom de euro. Liever geen Europese minister van Financiën en schokfondsen om begrotingstekorten in landen die te veel geld uitgeven op te vangen. En dus organiseert hij een vriendelijke opstand.
Met de Fransen wil de premier het voortouw nemen in de strijd tegen de CO2-uitstoot. Vandaag zal het klimaat tijdens zijn toespraak veel aandacht krijgen. Nederland moet wat Rutte betreft meer ambitie tonen en verder gaan. Hij ziet het als zijn missie om ook de Oost-Europese landen te overtuigen dat klimaatbeleid niet iets vies is, maar dat je er zelfs gewoon aan kan verdienen.
"Breed gewaardeerd pragmatisme"
Op migratiegebied vindt hij de Oost-Europese landen dan weer tegenover zich. Rutte wil dat alle landen van de EU, dus ook Polen en Hongarije, vluchtelingen moeten opnemen. En verder moeten de mensen die nu onder vaak barre omstandigheden, na heel veel geld te hebben betaald, met bootjes over de zee naar Europa proberen te komen, worden ontmoedigd. Rutte wil net als Merkel en Macron meer afspraken met Afrikaanse landen over de opvang van asielzoekers.
De nieuwe liefde voor Europa wordt nog niet van de daken geschreeuwd. Het zelfbewustzijn is wel toegenomen. We sluiten ons niet meer automatisch aan bij alles waar de Duitsers en Fransen mee komen, klinkt het in Brussel. "Reageren vanuit eigen kracht", noemen waarnemers het.
Die nieuwe kracht, dat nieuwe elan is ondertussen ook in Europa opgevallen. Rutte hield eerder al een toespraak met zijn visie op Europa. Vroeger gruwde hij van het woord visie. Geïnspireerd door de Duitse oud-bondskanselier Schmidt is zijn nieuwe motto: "Wie niet spreekt wordt niet gehoord."
Ik heb bij hem tot nu toe nooit de indruk gehad dat hij er veel belangstelling voor had.
Geen volksklied
Wie spreekt, wordt zelf wel genoemd. Er zijn het komend jaar in Europa een aantal topfuncties die vrijkomen. En op elk lijstje komt de naam van Mark Rutte voor. Frans Timmermans, de vicevoorzitter van de Europese Commissie vindt dat niet meer dan logisch. Volgens Timmermans wordt het pragmatisme van Rutte breed gewaardeerd. "Dat pragmatisme stoelt wel op een heel stevig fundament van gedeelde waarden ."
Of Rutte de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie wordt, als opvolger van Juncker, of de voorzitter van de Europese Raad, als opvolger van Donald Tusk, kan Timmermans niet zeggen. "Hij heeft mij nooit gezegd dat hij daar belangstelling voor heeft. Hij zal er uitermate geschikt voor zijn, daar is geen twijfel over mogelijk, maar je moet er ook belangstelling voor hebben en ik heb bij hem tot nu toe nooit de indruk gehad dat hij er veel belangstelling voor had."
Als een echte staatsman zal Rutte vandaag om 10.00 uur over de rode loper lopen. Het volkslied wordt niet gespeeld, dat vonden de Nederlandse diplomaten iets te veel opsmuk. Het moet geen show worden zoals bij het bezoek van de Franse president Macron recent aan het parlement. Het pragmatisme gaat hand in hand met de Hollandse nuchterheid.
Of de Europese politici daar gevoelig voor zijn zullen we straks zien. Bij de vorige toespraak in het parlement, na afloop van het Nederlands voorzitterschap in 2016, was de belangstelling gering. Nu voeren de Europese fractievoorzitters van de verschillende fracties het woord.
