EU wil wegwerpplastic verbieden: welke alternatieven zijn er?

De verpakkingsindustrie moet van de Europese Commissie een omslag maken: duurzame alternatieven in plaats van plastic producten. Geen plastic borden, rietjes en bekertjes meer dus. De vraag is: wat zijn die alternatieven? En: zijn die dan wel duurzaam?

Sommige plasticvervangers bestaan al jaren, zegt de directeur van Milieu Centraal Vera Dalm. "Toen ik klein was, maakte mijn moeder mijn oren schoon met wattenstaafjes gemaakt van papier. Het is grappig dat veel dingen die ooit van papier werden gemaakt nu van plastic zijn terwijl papier beter afbreekbaar is."

Aan nieuwe duurzame alternatieven voor kunststof wordt gewerkt. De Nederlandse industrie van duurzame alternatieve verpakkingen is nog klein, maar er zijn al bedrijven die behendig inspelen op de nieuwe wind in de verpakkingsindustrie.

Rietjes van riet, bord van rietsuikerpulp

Het Amsterdamse bedrijf Straw by Straw bracht bijvoorbeeld een alternatief voor het plastic rietje op de markt. "We zijn er anderhalf jaar geleden mee begonnen. Wij hebben rietjes gemaakt van echt riet, dus niet van papier (dat restjes achterlaat) of van metaal of bamboe (dat als nadeel heeft dat je het af moet wassen). Het gaat vooral de laatste maanden heel erg hard met de verkoop. In januari verkochten we nog 2500 rietjes, momenteel zijn dat er een paar honderdduizend."

Een café in Amsterdam heeft de plastic rietjes al vervangen door rietjes van echt riet. "Als iemand er wat aan kan doen, ben ik het zelf."

Ook zijn er al wat bedrijven die biologisch afbreekbare borden en bestek aan hun assortiment hebben toegevoegd. Zo zijn er wegwerpborden verkrijgbaar van rietsuikerpulp (bagasse), en van gevallen palmbladeren, geperst in de vorm van een bord of schaaltje.

In de Verenigde Staten is het al de normaalste zaak van de wereld om je oren schoon te maken met een wattenstaafje van karton. In Nederland zijn er vergelijkbare duurzame oplossingen die makkelijker afbreekbaar zijn dan de plastic variant. Zo zijn er al staafjes gemaakt van papier en ongebleekt katoen.

Zijn alternatieven voor plastic ook altijd milieuvriendelijker?

Niet elk alternatief voor plastic is ook een goed alternatief, zeggen verschillende organisaties. De Nederlandse verpakkingsindustrie is kritisch op de plannen uit Brussel en zet vraagtekens bij de oplossingen. Soms scoren bijvoorbeeld glas en karton hoger op het gebied van CO2-uitstoot dan plastic. Ook kunnen dit soort verpakkingen de producten aantasten.

Joan Hanegraaf van Federatie NRK, de brancheorganisatie van bedrijven in de verpakkingsindustrie: "Bijna al het plastic is te recyclen, en bij alternatieven is de CO2-voetafdruk vaak veel groter dan wat wij met plastic maken, waarvoor maar weinig grondstoffen zijn." Hij zou liever zien dat er beter gehandhaafd wordt op zwerfafval.

Houdbaarheid

Ook is plastic een ideale materiaalsoort om bijvoorbeeld eten en drinken houdbaar te verpakken, zegt Miranda Boer van het Afvalfonds Verpakkingen. "Het is niet vocht- en luchtdoorlatend. Een alternatief vinden is zo eenvoudig nog niet."

Waar wel een alternatief denkbaar is, is het vaak niet de meest gebruiksvriendelijke oplossing. Glas is bijvoorbeeld zwaar en breekbaar. Ook zijn we erg gewend aan gemak: we kopen sandwiches voor onderweg of gaan voor een kant-en-klare salade. Waar ga je dat in doen, in een kartonnen bakje met een plastic laagje? Dat is weer niet recyclebaar.

Stichting Natuur en Milieu is ondanks de bezwaren blij dat de EU nu iets doet aan het verminderen van wegwerpplastic. "Het is waar dat je bij veel alternatieven nog vraagtekens kunt zetten. Veel biobased plastics (materiaal op basis van hernieuwbare grondstoffen, red.) breken ook niet af in de natuur. Er is winst te halen in de recycling. Maar het is fijn dat de commissie nu iets doet wat aan de voorkant effect heeft. Mensen moeten nadenken over alternatieven die zinvol zijn. Waarom een rietje gebruiken als je ook gewoon een slokje kunt nemen?"