Neutrale Zweden bereiden zich voor op crisis en oorlog
De Zweedse regering start een landelijke voorlichtingscampagne over wat te doen bij crisis en oorlog. Alle Zweden krijgen een brochure toegestuurd met praktische tips over noodvoorraden, slingerradio's en schuilkelders. De Zweden, geen lid van de NAVO, worden onder meer nerveus van Russische straaljagers die het luchtruim schenden.
Onderdeel van de campagne is de 'kennismaking' met schuilkelders. Rolien Créton ging kijken in een kelder in hartje Stockholm:
Het clubhuis van de Zweedse radio-amateurzenders in Täby, een voorstad van Stockholm, is een atoombunker, gelegen onder een technische hogeschool. Voorzitter Claes Carneheim geeft een rondleiding en opent de dikke deuren van massief staal. De ontvangers en zenders staan opgesteld in een kelderruimte met laag plafond, betonnen muren en overal steunpilaren. Zoals de rest van de 65.000 schuilkelders in Zweden is ook deze ruimte gebouwd in de jaren 60, tijdens de Koude Oorlog.
Radio en morsetekens zijn nog nooit zo belangrijk geweest.
Het clubhuis van Carneheim heeft een belangrijke functie: in een noodsituatie verzamelt het calamiteitenteam zich in de atoomkelder en is dit het basisstation van de Zweedse rampenzender. "Radio en morsetekens zijn nog nooit zo belangrijk geweest", zegt Carneheim. "Als alle elektriciteit uitvalt, kun je op de korte golf en morse rekenen."
Zijn collega Dag Florén, een gepensioneerde piloot, is zelfs in de 40 meter hoge antenne geklommen om de korte-golf-antenne uit te breiden. "Ik ben gek op hoogte", vertelt hij enthousiast. Florén werkte als piloot in de Koude Oorlog, toen Zweden de op-vier-na-grootste luchtmacht ter wereld had. Daar is weinig meer van over. Florén: "Na de Koude Oorlog werd het Zweedse leger zo goed als afgewikkeld. We gingen ervan uit dat er betere tijden kwamen. Maar nu is de situatie veranderd en moeten we van voren af aan beginnen."
'Neem een kijkje'
De Zweedse regering verstuurt vanaf vandaag zo'n vijf miljoen brochures met praktische tips over hoe de bevolking zich kan voorbereiden op een crisis of oorlogssituatie. Er wordt onder andere aangeraden om een kijkje te nemen bij de dichtstbijzijnde schuilkelder.
Voor alle Zweden in de steden is er plaats, zoals in een ondergrondse schuilplaats voor 8000 man in het centrum van Stockholm, gelegen onder een kerk. "Deze locatie werd uit strategisch oogpunt gekozen. Kerken worden niet gebombardeerd", aldus Henrik Nerlund, architect-historicus, die een boek schreef over onbekende schuilkelders in Stockholm.
Weinig Zweden kennen de enorme schuilkelder onder de kerk. De ingang ligt in het ondergrondse metrostation T-centralen, naast de kaartjesverkoop. De tunnels in de rotsen leiden naar een parkeergarage, zo'n 25 meter onder de grond. Binnen 48 uur kan deze garage worden omgebouwd tot schuilkelder, met watervoorziening, bedden en aggregaten waarmee de lucht kan worden afgekoeld. Nerlund: "Met 8000 mensen opeengehoopt kan de temperatuur behoorlijk oplopen."
De landelijke voorlichtingscampagne over crisis en oorlogssituaties is onder meer een gevolg van Russische straaljagers die het Zweedse luchtruim schenden. "Een Russische aanval op Zweden kan lijken als die op Oekraïne. Met verdekte troepen en psychologische oorlogsvoering", aldus Björn von Sydow, voormalig minister van Defensie en nu voorzitter van de Zweedse Defensie Commissie.
"Rusland zou het Zweedse eiland Gotland in de Oostzee kunnen innemen. Of strategische locaties bij de Zweedse Oostkust: we hebben daar een grote militaire haven en een militair vliegveld. Dat zijn allemaal plekken waar de Russen luchtafweergeschut kunnen plaatsen."
Dienstplicht
De Zweedse regering heeft de dienstplicht opnieuw ingevoerd en soldaten op Gotland gestationeerd. Nu is het aan de Zweedse bevolking om zich te verdiepen in hoe te overleven in een crisissituatie. Von Sydow is in ieder geval voorbereid: "Ik heb noodrantsoenen, watervoorraden en een slingerradio. En ik ben ook gaan kijken bij de dichtstbijzijnde schuilkelder, in het huis van mijn buurman."