EU-top van start waarvan het 2.0'tje snel werd geschrapt
Verschillende Europese leiders maakten de afgelopen maanden een rondreis door de Balkan om te kijken of de 'Balkan-zes' - Servië, Bosnië, Albanië, Montenegro, Macedonië en Kosovo - klaar zijn voor het EU-lidmaatschap. Op een EU-Balkan-top in Sofia staat een mogelijke EU-uitbreiding nu op de agenda.
Presidenten en premiers op de Balkan werden vrienden genoemd en de bevolking is volgens peilingen enthousiast om lid te worden van de Europese Unie. Maar de Nederlandse politiek moet er niets van hebben. Niemand in Den Haag zit te wachten op een grotere Europese Unie; daar vrezen ze de gesprekken die vandaag in Sofia plaatsvinden.
De Balkanlanden hebben meer dan vijftien jaar moeten wachten op deze top, van perspectief en stabiliteit, in het Europese jargon. Maar dus ook een top die wat Nederland betreft niet had gehoeven.
Thessaloniki 2.0
Aanvankelijk werd de top 'Thessaloniki 2.0' genoemd. De laatste top (2003) was in de Griekse stad en dit zou een soort nieuwe start worden van de afspraken die destijds waren gemaakt. Dat 2.0 werd snel geschrapt, omdat de Europese leiders veel minder ver willen gaan dan aan het begin van deze eeuw.
In de slottekst van de ontmoeting werd toen nog gesproken op het bieden van perspectief op het EU-lidmaatschap. Die zin is geschrapt. Het is nu het bieden van een Europees perspectief. Frankrijk en Nederland zien namelijk voorlopig niets in uitbreiding. President Macron vindt dat de huidige EU, na het vertrek van de Britten, eerst zelf de zaak op orde moet hebben.
Nederland is tegen uitbreiding, ook omdat een aantal Balkanlanden erg hoog scoren op de corruptie-index. En verder is een groot aantal regionale conflicten nog niet opgelost.
Spanje blijft weg
Die conflicten leiden binnen de EU zelf tot spanning. Het gaat dan met name over Kosovo. Vijf landen erkennen de voormalige provincie van Servië niet als land. Griekenland, Slowakije, Roemenië, Cyprus en Spanje willen niets met Kosovo te maken hebben.
Premier Rajoy van Spanje, die in eigen land ook met opstandige regio's te maken heeft, weigert zelfs vandaag aan de top deel te nemen. Overigens stemmen de Spanjaarden wel in met de slotverklaring, die zo is geformuleerd dat Rajoy zich er in eigen land geen buil aan kan vallen.
In juni moeten de EU-leiders tijdens hun top in Brussel beslissen over de vraag of er gesprekken over toetreding met Albanië en Macedonië gevoerd kunnen worden. Met Servië en Montenegro wordt al gesproken en Bosnië en Kosovo zijn er nog lang niet klaar voor.
De naam van Macedonië
De kans is groot dat Albanië geen groen licht krijgt van de EU-leiders. Voor Macedonië ligt dat anders. Niet alleen worden er drastische hervormingen in het land doorgevoerd, er lijkt ook een oplossing in de maak over de naam van het land.
Griekenland wil niet dat Macedonië als Macedonië door het leven gaat, omdat ze bang zijn voor mogelijke claims op het gelijknamige Noord-Griekse grondgebied, dat ooit in een ver verleden één land was.
Voorlopig heet het de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, maar vanochtend ontmoeten de delegaties van Griekenland en Macedonië elkaar om te onderhandelen over een nieuwe naam. Noord-Macedonië, Opper-Macedonië en Nieuw-Macedonië zijn kanshebbers.
Als het probleem rond de naam is opgelost, mogen de onderhandelingen met de EU over toetreding ook wat Nederland betreft beginnen.
Turken, Chinezen en Russen
Ondanks alle bezwaren tegen het mogelijke EU-lidmaatschap van de Balkanlanden, realiseert de Europese Commissie zich dat het gebied begeerd wordt door concurrerende grootmachten. De Russen zijn zeer actief in landen als Montenegro en Servië.
De Oostenrijkse premier Kurz waarschuwt regelmatig voor de toenemende Turkse invloed in een land als Bosnië, maar ook Saudi-Arabië is actief. Volgens Kurz worden niet alleen moskeeën gebouwd met geld uit dat land, maar krijgen vrouwen geld om gesluierd over straat in Sarajevo te lopen. En president Erdogan begint volgende week met de Turkse verkiezingscampagne in diezelfde stad.
En dan zijn er nog de Chinezen die veel geld investeren in met name infrastructuur. De Bulgaarse premier zei daarover: "We moeten niet het beeld krijgen dat we straks weten dat de NAVO de bruggen kapot heeft gebombardeerd en dat de Chinezen ze weer opbouwen."
The Balkans produce more history than they can consume.
Maar de EU-leiders willen het niet te veel over de geopolitiek hebben. Ze gruwen van etiketten als een geopolitiek schaakspel. "We moeten de mensen, de burgers, hoop bieden", zo laat de voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, weten. Die hoop bestaat uit een verklaring waarin wordt beloofd om meer te investeren in digitale, transport- en energieverbindingen. Door veel onderling geruzie zijn die verbindingen op dit moment beneden peil.
En verder roept de EU de landen op om een einde te maken aan alle vetes. De beroemde uitspraak van Winston Churchill hangt boven ieders bed als waarschuwing: the Balkans produce more history than they can consume.