Antisemitisme-gezant gaat Jodenhaat in Duitsland in kaart brengen
De "antisemitisme-gezant" van de Duitse regering wil meldingen van Jodenhaat centraal vast gaan leggen. Aanleiding is de zorg over toenemend antisemitisme en de onduidelijkheid waar dat precies vandaan komt. In Duitsland wordt steeds meer getwijfeld aan de cijfers van de politie, die extreem-rechts bijna uitsluitend verantwoordelijk houdt voor antisemitische misdrijven in het land. Uit enquêtes onder Joden komen heel andere cijfers naar voren.
De cijfers van de politie liggen steeds meer onder vuur. Daaruit zou blijken dat meer dan 90 procent van het antisemitisme afkomstig is uit de extreem-rechtse hoek. In 2016 werden er bijvoorbeeld 1502 antisemitische misdrijven gemeld, daarvan werden er 1413 gecategoriseerd als gepleegd door extreem-rechts. In maar 49 gevallen zou het afkomstig zijn uit de categorie "buitenlander".
Vergelijkbare verdeling
Cijfers voor 2017 laten een vergelijkbare verdeling zien. De politie houdt sindsdien iets preciezer bij wat de achtergrond is. Van de 1453 misdrijven worden er 25 toegeschreven aan "religieus gemotiveerde antisemieten": extremistische moslims uit binnen- en buitenland. 1377 aan extreem-rechts.
Ook de NOS gebruikte de politiecijfers in twee onderwerpen over antisemitisme. Eén over plannen om antisemitische asielzoekers uit te zetten en één naar aanleiding van het recente incident waarbij een jongen met een keppeltje werd geslagen door een Syrische vluchteling.
Over de cijfers wordt in binnen en buitenland getwijfeld. Esther Voet, hoofdredacteur van het Nieuw Israëlitisch Weekblad, zegt dat de Duitse politie jarenlang al het antisemitisme als afkomstig van rechts categoriseerde. Ook het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël (CIDI) wijst erop dat de Duitse cijfers afwijken van andere Europese landen.
Bovendien wijken ze volgens het CIDI af van de ervaringen van slachtoffers. In een onderzoek van het Europees Agentschap voor Fundamentele Rechten (FRA) dat in 2013 werd gehouden, zegt 48 procent van de Duitse Joden die te maken hebben gehad met antisemitisme dat het afkomstig was van extremistische moslims. Gevolgd door 47 procent extreem-links en 40 procent extreem-rechts. Respondenten konden meerdere categorieën tegelijk aankruisen en volgens de onderzoekers werden bijvoorbeeld "extremistische moslim" en "extreem-links" vaak gecombineerd.
Ook in Duitsland twijfels
Benjamin Steinitz, van het Recherche- en Informatiepunt Antisemitisme (RIAS) in Berlijn, twijfelt ook aan de cijfers. Tegen de krant Die Welt zegt hij: "Er is een discrepantie tussen de ervaringen van de slachtoffers en de politiecijfers". Maar tegenover de NOS kan zijn bureau niets zeggen over de herkomst van de daders. Een woordvoerder wil "niet bijdragen aan polarisatie".
Er ontstaat mogelijkerwijs een naar rechts neigend beeld over de motieven en daders.
Duidelijker is onderzoek van de Bondsdag zelf. Daarin is te lezen dat de politie inderdaad antisemitische incidenten als "extreem-rechts" inschat als er geen verdere gegevens bekend zijn of als er geen daders opgepakt konden worden.
Zo wordt die noemer een grote verzamelbak en "ontstaat mogelijkerwijs een naar rechts neigend beeld over de motieven en daders", zeggen de onderzoekers. Ze wijzen ook op een enquête onder Duitse Joden: "opvallend vaak worden moslims als dader aangewezen: 48 procent van de scheldpartijen, 62 procent van de beledigingen en 81 procent van de lichamelijke aanvallen worden ingeschat als afkomstig van moslims".
Hoe antisemitisch is Duitsland (geworden)?
De angst bij veel Duitse Joden is dat door de komst van Arabische vluchtelingen het antisemitisme is toegenomen. In welke mate dat speelt, is op dit moment met cijfers niet aan te tonen. En dat wil de afgezant van de regering dus veranderen.
Maar dat er een groep mensen is bij gekomen uit landen waar antisemitisme wijdverbreid is, is duidelijk. Ook politici erkennen dat inmiddels: Merkel zei het op de Israëlische televisie na het incident in Berlijn: "We hebben nieuwe fenomenen, nu we ook vluchtelingen hebben of mensen van Arabische herkomst, die weer een ander vorm van antisemitisme hiernaartoe brengen". President Steinmeier zei na een gesprek met vertegenwoordigers van sjiitische organisaties: "Antisemitisme in Duitsland is niet in eerste instantie een islamitisch probleem, maar het is versterkt ook bij moslims te zien."
Maar de politici zeggen dat ook voor de komst van de vluchtelingen Duitse objecten als musea, scholen en synagogen beveiligd moesten worden. En onderzoekers van de Friedrich-Ebert stichting wijzen op de antisemitische houding van een deel van de Duitse bevolking. Zo vindt 8 procent van de Duitsers dat "Joden nog altijd te veel macht hebben". En 26 procent is het eens met de stelling dat "veel Joden uit de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog ook nu nog hun voordeel proberen te halen". Het zogenoemde klassieke en secundaire antisemitisme is in Duitsland wijdverbreid.
Onduidelijkheid
Er zijn verschillende enquêtes gedaan die aanleiding geven te twijfelen aan de cijfers van de politie. Dat doen inmiddels ook veel Duitse politici en de speciaal gezant die is benoemd om antisemitisme tegen te gaan wil het nu preciezer weten. Maar daarnaast is, anders dan in Nederland, de neo-nazi-scene in Duitsland springlevend: met een eigen politieke partij (NPD), concerten rond bijvoorbeeld de verjaardag van Hitler en met regelmatige demonstraties. Toch is in welke mate het antisemitisme afkomstig is van links, rechts of van moslims, op basis van de huidige cijfers onder de streep, moeilijk te zeggen.