We delen meer met Facebook en Google dan we denken
"Wat, Facebook weet met wie ik belde?" En: "Huh, Google weet precies waar ik vorige week woensdag was?" Keer op keer ontdekken mensen dat ze meer informatie delen met Facebook, Google of andere internetbedrijven dan ze eigenlijk willen. Afgelopen week kwamen mensen erachter dat ze, zonder dat wisten, hun gespreksgeschiedenis deelden met Facebook.
Over een functie van Google waarbij je locatiedata permanent worden opgeslagen - wat kan zorgen voor bepaalde tips op maat - ontstaat ook met enige regelmaat ophef. En vandaag nog merkten Facebook-gebruikers dat filmpjes die ze allang hadden verwijderd, nog steeds aanwezig waren op Facebook.
De ophef, die dit keer volgde op het dataschandaal rond Cambridge Analytica, volgt een patroon waarbij elke keer achteraf blijkt dat mensen er zélf toestemming voor hebben gegeven. Moeten die gebruikers beter opletten? Of moeten internetbedrijven ons beter informeren?
Een nieuwe Europese wet gaat onze gegevens beschermen. Dat werkt zo:
Facebook vroeg inderdaad om toestemming om je gespreksgeschiedenis op te slaan. Het bedrijf deed dat onder meer om te zien met wie je het meest contact had, zodat je die personen makkelijk kon vinden. Dat gebeurde alleen op Android, de iPhone van Apple stond dat niet toe; inmiddels kan dit ook niet meer op Android.
Maar hoewel om toestemming werd gevraagd, was dat niet echt netjes geregeld, zeggen juristen tegen de NOS. En onder een nieuwe Europese privacywet, die in mei ingaat, is die manier van toestemming vragen mogelijk sowieso uit den boze. "Facebook laat niet zien wat het gaat doen met die informatie of hoelang ze die bewaren", zegt ict-jurist Arnoud Engelfriet.
Dat moet wel volgens de nieuwe Europese privacywet. Die stelt strengere eisen aan het vragen van toestemming voor dataverzameling. Gebruikers van een app, website of andere dienst moeten goed geïnformeerd een vrije keuze kunnen maken. Daarbij moet helder worden uitgelegd wat het bedrijf met de data van plan is.
Twijfelachtig
In dit geval is dat twijfelachtig. "De vraag is of mensen snappen wat de consequenties zijn", zegt hoogleraar privacyrecht en advocaat Gerrit-Jan Zwenne. "Je zou in een rechtszaal kunnen bepleiten dat dit goed genoeg is, maar ik zou het niet graag op me nemen, ondanks dat ik graag moeilijke zaken doe", aldus de hoogleraar. Die toezichthouders interpreteren de nieuwe Europese privacywet erg strikt, aldus Zwenne. De Autoriteit Persoonsgegevens wil niet op de zaak ingaan.
Ook werden mensen er wel erg nadrukkelijk toe verleid om in te stemmen met het delen van data, zegt Frederik Zuiderveen Borgesius, onderzoeker aan het Instituut voor Informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam. Mensen konden kiezen tussen de functie aanzetten en 'niet nu' aanzetten, waardoor wordt gesuggereerd dat er in feite geen keuze is.
Je kunt je ook afvragen of Facebook niet te ver ging met het opslaan van de gespreksgeschiedenis, zegt de onderzoeker. "Om te kijken met wie je het meest communiceert, hoef je die echt niet integraal op te slaan", aldus Zuiderveen Borgesius. "Je kunt ook gewoon turven: dat je bijvoorbeeld vijf keer met iemand hebt gebeld. Nu weet Facebook precies wanneer je met iemand hebt gebeld."
Contactpersonen
Inmiddels slaat Facebook de gespreksgeschiedenis niet meer op - dat hebben de ontwikkelaars van Android verhinderd - maar er wordt nog wel gevraagd om je adresboek te uploaden, om zo vrienden te vinden en met ze te kunnen chatten in Facebook Messenger.
Ook daarvoor wordt netjes toestemming gevraagd - maar wederom zetten juristen er vraagtekens bij. "Leuk dat je mijn adresboek uploadt, maar wat doe je er verder mee?", vraagt ict-jurist Engelfriet zich af. Zuiderveen Borgesius merkt op dat de keuze 'uitzetten' niet wordt getoond: je kunt kiezen uit 'OK' en 'Meer informatie'. "Ik denk dat het nog net door de beugel kan, omdat je in de praktijk kunt weigeren om de informatie te delen", zegt hij. Dat kan namelijk door op 'meer informatie' te klikken.
"We houden ons aan de Europese privacywet, wat die meneer ook vindt", reageert Facebook-woordvoerster Tineke Meijerman. Het bedrijf verweert zich door aan te tekenen dat het 'gebruikelijk is bij online-platforms' om je contactpersonen te uploaden. Ook Facebook-dochter WhatsApp en andere chat-apps als Telegram opereren zo. "We krijgen ook geen toegang tot de inhoud van oproepen of sms-berichten", benadrukt het bedrijf.
Gisteren kondigde Facebook duidelijkere en makkelijker te vinden privacy-instellingen aan, omdat het bedrijf zich zegt te realiseren dat die te ingewikkeld waren en te diep verstopt zaten.
Locatie
Ook Google ligt af en toe onder vuur, vooral om het fenomeen 'locatiegeschiedenis'. "Denk je dat Facebook veel van je weet? Google is ERGER!", kopte The Daily Mail vandaag nog.
Google vraagt om je smartphone-locatie om bijvoorbeeld te kunnen inschatten hoeveel file er op je dagelijkse route staat. Maar gebruikers lijken soms niet te weten dat ze die functie ooit hebben ingeschakeld en komen er dan achter dat Google al weken, maanden of zelfs jaren precies weet waar je was, en zelfs weet of je erheen reed, liep of fietste. Veel mensen schrikken als ze dat terugzien op een kaart.
Toch vraagt Google netjes om toestemming, zeggen juristen. "Je zou nog kunnen aanvoeren dat er een beetje veel tekst bij staat", zegt Zuiderveen Borgesius. "Het kan misschien nog beter, maar het is al een heel aardige poging", zegt hij. "Ik heb hier geen grote moeite mee", zegt ook hoogleraar Zwenne.
Google-woordvoerder Rachid Finge zegt dat het internetbedrijf 'heel open is' over wat het verzamelt. "We staan open voor feedback", zegt hij. "Maar we willen mensen graag laten nadenken over wat ze met ons delen." Zo reisde het bedrijf deze zomer nog door Nederland met een 'privacykaravaan', waar mensen werden aangemoedigd om hun privacy-instellingen onder de loep te nemen.
Google vraagt niet alleen om je smartphone-locatie, maar slaat bijvoorbeeld ook op waar je naar zoekt en - als je Google Chrome gebruikt - ook welke tabbladen je gebruikt, zodat je op een andere computer verder kunt werken. Maar daardoor weet Google wel heel veel van jou als persoon. Dat kun je uitzetten.