Lokale partijen en GroenLinks winnen; CDA lijkt grootste landelijke partij te blijven
De lokale partijen zijn net als in 2014 de winnaars geworden van de gemeenteraadsverkiezingen. Nu 97,5 procent van de stemmen geteld is, staan ze op 32,7 procent, tegen 27,6 procent de vorige keer. De opkomst is met 55 procent iets hoger dan de vorige keer.
Lokale partijen doen het vooral goed in kleinere gemeenten, maar ook in de tweede en derde stad van het land zijn ze de grootste geworden. Leefbaar Rotterdam verliest 3 zetels, maar blijft met 11 zetels veruit de grootste partij. In Den Haag is de partij van ex-PVV'er de Mos met 9 zetels (een winst van 6) de grootste geworden.
In Enschede is Burgerbelangen Enschede de grootste partij geworden, terwijl in Tilburg de Lijst Smolders, van de vroegere chauffeur van Pim Fortuyn, de meeste stemmen kreeg.
Van de landelijke partijen is GroenLinks de grote winnaar, met 8,4 procent van de stemmen tegen 5,0 procent in 2014. De partij is de grootste in Amsterdam, Utrecht, Delft, Haarlem, Nijmegen, Arnhem, Wageningen en Culemborg. In Nijmegen heeft GroenLinks bijna een kwart van de stemmen gekregen.
Ook de VVD staat op winst (1,4 procentpunt meer dan in 2014), wat opvallend is omdat regeringspartijen in deze eeuw bij de raadsverkiezingen steevast verliezen. Het CDA verliest wel licht (0,6 procentpunt), terwijl de PvdA, D66 en de SP grotere verliezen lijden.
Het CDA lijkt de grootste landelijke partij te blijven. Die staat op 13,5 procent, de VVD op 13,2 procent. In raadszetels is het CDA sowieso groter, met 1260 tegen 1071 zetels. Dat komt doordat het CDA het beter doet in kleine gemeenten, die meer zetels per inwoner hebben.
Opvallend is de CDA-score in Tubbergen, waar de partij 61 procent van de stemmen heeft gekregen - een winst van 10 procentpunt, en met 12 van de 19 zetels in de raad de absolute meerderheid heeft.
D66 en ChristenUnie
D66 gaat in de gemeenten die geteld zijn van 11,9 procent naar 9,0 procent. De partij verliest vooral in de grote steden fors. In Amsterdam, Utrecht, Den Haag en Haarlem is D66 niet langer de grootste partij, in Leiden blijft de partij ondanks een verlies van 3 zetels met 9 zetels wel de grootste, nog net voor GroenLinks. Ook in Amersfoort kreeg D66 de meeste stemmen, al krijgt het daar net zo veel zetels (6) als de VVD, het CDA en GroenLinks.
Landelijk blijft D66 ook iets groter dan GroenLinks. D66 is de derde landelijke partij, GroenLinks de vierde.
Van de regeringspartijen doet behalve de VVD ook de ChristenUnie het goed. De partij staat op 3,9 procent, net zo veel als vier jaar geleden. Van de grotere steden doet de ChristenUnie het het best in Zwolle, waar ze met 7 zetels de grootste partij in de raad blijft. Ook in Assen, waar vier jaar geleden de PvdA nog de grootste werd, is de ChristenUnie nu de grootste partij, met 5 zetels.
PVV
De PVV komt in een aantal gemeenten voor het eerst in de raad, maar heeft het toch niet zo goed gedaan. In de twee gemeenten waar de PVV de vorige keer al meedeed, verliest de partij. In Den Haag gaat de PVV van 7 naar 2 zetels, in Almere van 9 naar 7 zetels.
De PVV haalt na Almere haar meeste zetels in Nissewaard. In deze Zuid-Hollandse gemeente die in 2015 ontstond uit een samenvoeging van Spijkenisse en Bernisse, krijgt de PVV 5 zetels. De PVV doet het ook goed in Rucphen, Terneuzen en Venlo, waar ze met 4 zetels in de raad komt.
In Den Helder, Enschede, Emmen, Lelystad en Zaanstad haalt de PVV drie zetels, in Rotterdam blijft de PVV steken op 2, terwijl de partij van Wilders in Utrecht volgens de voorlopige uitslag niet verder komt dan 1 zetel. De PVV deed in 30 gemeenten mee en staat nu op 67 zetels.
Denk en andere nieuwkomers
Denk deed voor het eerst mee met de gemeenteraadsverkiezingen. Het grootste succes boekte de partij in Schiedam. Daar werd ze met 11,7 procent tweede, na de VVD, en krijgt ze vier raadszetels. Ook in Amsterdam en Rotterdam deed de nieuwkomer het goed, met beide 3 zetels. In Utrecht en Zaanstad krijgt Denk 2 zetels, in Eindhoven, Amersfoort en Lelystad komt de partij niet verder dan 1. Ook in Alkmaar deed Denk mee, maar daar lukte het niet een raadszetel te veroveren.
Ook 50Plus deed in een aantal gemeenten voor het eerst mee, wat de ouderenpartij in totaal 30 zetels opleverde. Forum voor Democratie deed alleen in Amsterdam mee, waar de partij 3 zetels haalde.
Klappen, maar ook lichtpuntjes voor PvdA
De PvdA verliest voor de derde achtereenvolgende keer bij de gemeenteraadsverkiezingen. De partij was in 2006 met 23,4 procent van de stemmen nog veruit de grootste partij, en kreeg toen ook meer stemmen dan de lokale partijen. De vorige keer haalde de PvdA landelijk nog 10,3 procent. In de gemeenten waar de telling klaar is staat de partij nu op 7,3 procent (vorige keer 9,8 procent).
Lichtpuntje voor de PvdA is de uitslag in Almere, waar de partij van 5 naar 7 zetels gaat en na de VVD samen met de PVV de tweede partij in de raad wordt. De PvdA doet het ook iets beter dan bij de landelijke verkiezingen van een jaar geleden, toen ze maar 5,7 procent van de stemmen kreeg.
Een vergelijking met landelijke verkiezingen is echter problematisch, onder meer doordat de lokale partijen bijna een derde van de stemmen krijgen, de opkomst bij de raadsverkiezingen veel lager is en niet in alle gemeenten gisteren is gestemd.
SP
De SP verliest in veel gemeenten ook flink. Zo gaat de partij in Rotterdam van 5 naar 2 zetels en in Den Haag van 2 naar 1. Hoewel de partij in meer gemeenten meedeed dan in 2014, won ze minder zetels: 283 tegen 367.
In Oss, de thuisstad van partijleider Lilian Marijnissen, winnen de socialisten wel (2 zetels) en nemen ze de positie van grootste partij over van de lokale partij Voor De Gemeenschap. In Heerlen, de stad van partijvoorzitter Ron Meyer, waar oud-SP-leider Roemer burgemeester is geworden, blijft de SP de grootste en ook in Noordoost-Groningen doet de SP het nog goed. In Pekela blijft de SP de grootste partij.
Weert Lokaal is de grootste partij van Weert geworden. De partij gaat van 8 naar 12 zetels. Lijsttrekker Geert Gabriëls stond te trillen op zijn benen:
